lk yüzyılda kilise nasıl ibadet ediyordu? Rab’bin Sofrasını nasıl kutluyordu? Hangi duaları okuyordu? Cemaat üyeleri ne tür kurallara ve uygulamalara tâbi tutuluyordu? Eminim ki, bu sorular her araştırmacı gibi sizin de dikkatinizi ve merakınızı çekmiştir. Grekçede “öğretiş” anlamına gelen Didake adlı eserin tam ismi “Oniki Havari’nin Öğretişi”dir. M.S. 75-100 yılları arasında Antakya yakınlarında olduğu düşünülen bir kilise cemaati tarafından yazılmış bu eser, günümüze kadar ulaşmış en eski Hristiyan ibadet kılavuzu olarak kabul edilir. Yani Didake için “İncil dışında günümüze ulaşabilmiş en önemli Hristiyan kaynaklarından biridir” diyebiliriz. Didake ile ilgili en eski bahis M.S. 324 yılında Eusebius tarafından yazılmış olan “Kilise Tarihi” adlı eserde yer almaktadır. Yüzyıllardır kayıp olan bu eser, 1873 senesinde İstanbul’da bulunan Kutsal Kabir manastırında, Kodeks Hierosolymitanus adında 11. yüzyıla ait bir el yazmasında keşfedilmiştir. Keşfi yapan kişi bir zamanlar İzmit (Nikomedya) Metropoliti olan Philotheos Bryennios’tur (1833–1917).  Metropolit Philotheos bize sandığımızdan yakındır. Zira İstanbul’da doğmuş ve vefat etmiş bu değerli şahsiyet, Heybeliada Ruhban Okulunda eğitim almış ve daha sonrasında okulun müdürü olmuştur. Bu keşfi takiben Didake’nin nüshaları farklı farklı yerlerde ortaya çıkmıştır. 1896’da gerçekleşen Mısır Oxyrhynchus kazısında Didake’nin Kıpti dilinde tercüme edilmiş 4. yüzyıl nüshası da ortaya çıkmıştır (P. Oxy 1782). Bu tarihleri takiben, 1900 yılında Didake eserinin ilk beş bölümünü içeren bir Latince tercüme de J. Schlecht tarafından keşfedilmiştir.1 

 

İçerik anlamında Didake dört ana kısma bölünebilir. Yaşam ve ölüme götüren yolları açıklayan birinci kısım (1–6); Vaftiz, oruç ve evkaristiya (Rab’bin Sofrası ile ilgili) ikinci kısım (7–10); Kilise hizmeti ve gezgin peygamberle ilgili olan üçüncü kısım (11–15); Son zamanların alametleriyle ilgili kısa bir özet olan dördüncü kısım (16).

 

Didake’de dikkatimizi çeken önemli hususlardan biri İncil’den ve özellikle Matta’dan sıkça alıntı yapmasıdır. Bu husus İncil’in erken yazılış tarihine işaret etmesiyle beraber günümüz İncil’inin sadık bir şekilde aktarıldığına yönelik önemli bir ipucudur. Söz konusu alıntıların referansları dipnotlarda verilmiştir.

 

Didake’nin bu Türkçe çevirisi, Grekçe orijinaline başvurularak, Roberts-Donaldson, J.B. Lightfoot, Charles H. Hoole, Kirsopp Lake ve M.B. Riddle’ın İngilizce tercümeleri ve Daniel Ruiz Bueno’nun İspanyolca çevirisi baz alınarak hazırlanmıştır.