Müjdeler’i ardı ardına okuyan, Matta, Markos ve Luka’nın birbirine oldukça benzediğini, buna karşın Yuhanna’ya göre Müjde’nin hem bildirilen içeriği, hem de kullanılan dil yapısı bakımından diğer üç Müjde’den daha farklı olduğunu fark edecektir. Mesih’in yaşamına ilişkin benzer bakış açısı nedeniyle ilk üç Müjde’ye “Sinoptik (benzer bir açıdan bakan) Müjdeler” ve yazarlarına da “Sinoptikler” adı veriliyor. Buna karşın Yuhanna, İsa’yı daha farklı ve özel bir açıdan anlatıyor: İsa burada, insan olarak bu dünyaya gelen, Baba’nın sözlerini bildiren Baba’nın işlerini uygulayan ve Baba’yla eşsiz bağlantısı olan, sonsuzluktan beri Baba’nın yanında var olan Tanrı Oğlu olarak merkezde durmaktadır. Tanrı’nın görkemi, bu yolla İsa’da yeryüzüne gelmektedir. Bu yücelik Yuhanna’nın buna İsa’nın mucizeleri dediği “alâmetlerle” özel olarak kendisini göstermektedir. Bu alâmetlere insanlar imanla ya da imansızlıkla tepki gösterebilirler. İman edene sonsuz yaşam armağan edilir: Şimdi ve yeryüzünde başlayan, Tanrı’yla paydaşlığı olan ve artık insanın biyolojik ölümüyle sınırlı olmayan bir yaşam.
Muhtemelen Yuhanna, Müjde Yazısı aracılığıyla sinoptiklerin bakış açılarını tamamlamak ve okuyucularına İsa Mesih’in kimliğine ve hizmetine ilişkin daha derin anlayış sağlamak istiyor. Müjde’yi yazarak okuyucuları için ne istediğini Yuhanna 20:30-31’de açıkça dile getiriyor: İsa’nın vaat edilen kurtarıcı olduğuna iman etmeleri!
İlk kiliselerden nakledilen bilgilere göre Elçi Yuhanna dördüncü Müjde’nin yazarıdır. Müjde’de çeşitli bölümlerde kullanılan “İsa’nın sevdiği öğrenci” deyimi nedeniyle sıklıkla yazar Yuhanna olarak görülmektedir. Yuhanna 1:14; 19:35 ve 21:24’te yazarın kendisinin olaylara görgü tanığı olduğu iddiası açıkça görülmektedir. Yuhanna’nın bu Müjde Yazısı’nı ne zaman yazdığını kesin olarak belirlemek oldukça zor. Bugün genellikle yaklaşık olarak İ.S. 90 yılı yazılış tarihi olarak kabul edilmektedir, ama İ.S. 64 veya 70 yılları da olası yazılış tarihi olabilir.
Söz insan olup aramızda yaşadı. O’nun yüceliğini –Baba’dan gelen, lütuf ve gerçekle dolu biricik Oğul’un yüceliğini– gördük(Yu.1:14).
Giriş (Önsöz) 1:1-18
İsa’nın herkese yönelik etkinliği 1:19–12:50
Öğrencilerine veda konuşması 13:1–17:26
İsa’nın acılar çekmesi, ölümü ve dirilişi 18:1–21:25
Yuhanna’ya göre Müjde’nin özel bakış açısını ortaya koyan ilk üç Müjde’yle arasındaki temel farklılıklar:
Matta, Markos ve Luka’daki (=Sinoptikler) hemen tüm kesimlere ilişkin paralellik Yuhanna’da eksik; bunun yanında da Yuhanna’nın yazdıklarının yüzde 80-90’ının paralelini sinoptiklerde görmüyoruz.
Sadece iki mucize olayı sinoptiklerdekine benzerlik taşıyor:
5000 kişinin doyurulması: Yuhanna 6:1-14.
İsa’nın su üzerinde yürümesi: Yuhanna 6:16-21.
Ancak İsa’nın acılar çekmesi, ölümü ve dirilişi Yuhanna’da da tamamen benzer bir şekilde dile getiriliyor.
Dört mucize yalnızca Yuhanna’da bildiriliyor:
Kana’daki düğün – Su şaraba dönüştürülüyor: Yuhanna 2:1-12.
Beytesda havuzunda iyileştirme: Yuhanna 5:1-18.
Doğuştan kör adamın görüme kavuşturulması: Yuhanna 9.
Lazar’ın ölümden diriltilmesi: Yuhanna 11:1-44.
Yuhanna İsa’nın dört kez Yeruşalim’e gittiğini anlatıyor (Yu.2:13; 5:1; 7:10; 12:12), sinoptiklerse yaşamının sonunda yaptığı bir tek yolculuktan söz ediyor.
Sinoptiklerde olduğu gibi betimler ve kısa, özlü anlatımlar yerine, Yuhanna uzun konuşmalara ve diyaloglara yer veriyor.
Yuhanna 1:1-18’deki Müjde’ye önsöz, prolog:
İsa, Söz olarak (Grekçe: Logos) tanıtılmakta. Bu Söz ezelden beri Tanrı’yla birlikteydi, yaratılışta hak sahibiydi ve hatta kendisi Tanrı’ydı. Yuhanna bu sözlerle İsa’nın Tanrı olduğunu vurguluyor! Tüm yaşam bu Söz’den ortaya çıkıyor. Söz karanlık dünyaya gelen ve insanları aydınlatan ışıktı, insan olarak kan ve beden aldı ve insanlar arasında yaşadı! Tanrı insan bedeni aldı! O bu dünyaya geldi ve insansal koşullar ve şartlar altında yaşadı. Tanrı kendisi insan olmakla insanlara çok yakın olmak istiyordu!
Tanrı gizlidedir. O’nu kimse hiçbir zaman görmedi. Sadece İsa aracılığıyla O’nun huzuruna çıkabiliriz. Çünkü Tanrı İsa’da kendisi insanlara geldi. İnsanların Tanrı’nın bu dünyaya gelişine tepkisi iman ya da imansızlık. İsa iman edene Tanrı çocuğu olmak yetkisini veriyor.
Logos terimini kullanmakla Yuhanna Yunan-Roma felsefesinin merkezi bir terimini ele alıyor. Bunu yapmakla İsa’nın evrensel yetkisini vurguluyor: Filozofların aradığı İsa’da bulunmaktadır: Tanrı’nın kendisi, başlangıç, bu dünyanın amacı ve hedefi, Tanrı’nın bu dünyaya gösterdiği sıcak ilgidir.
Yuhanna’ya göre Müjde’de ele alınan önemli terimler olan gerçek (Yu.1:14,17) ve yücelik (Yu.1:14) daha önsözde önemli bir rol oynuyor.
“Gerçek” terimi:
Yuhanna 1:1-18 ve 14:6’da açıkça beliren şu: Gerçek Yuhanna’da soyut bir kavram değil, tersine bir kişi: İsa gerçeğin kendisidir.
Gerçek, İsa’nın öğrencilerini gerçek özgürlüğe kavuşturuyor. Kişileşmiş gerçek olan İsa’nın sözleri gerçekle iç içe birbirine bağlıdır: Yuhanna 8:31-32.
“Yücelik” terimi:
İsa hep Tanrı’nın görkemini taşıyordu. O bu dünyaya insanlara Tanrı yüceliğini açıklamak üzere geldi. Ardından Baba’nın yüceliğine geri döndü: Yuhanna 1:14; 12:41; 17:1,5,10,22,24.
İnanlılar da İsa aracılığıyla Tanrı görkemine paydaştırlar: Yuhanna 17:22.
İsa’nın ezelden ebede var oluşu:
İsa hep Tanrı’ylaydı ve Tanrı yüceliğinde ezelden ebede payı vardır: 1:1-3,30; 6:62; 8:58; 17:5. Bu ifadeler İsa’nın Tanrı oluşunun altını çiziyor.
İsa dünyada Baba’nın isteğini yerine getirip O’nun işlerini tamamladıktan sonra, Baba’ya geri döndü: Yuhanna 7:33; 13:1,3; 14:12; 12:28; 17:11.
İsa’nın Tanrı olduğuna ilişkin kesin belirtme: Yuhanna 1:1,18; 20:28.
İsa’nın Tanrı olduğunu kabul ve reddeden Yahudiler: Yuhanna 5:18; 10:33.
İsa’nın kendisinin kim olduğunu ve insanlar için ne anlama geldiğini vurgulayan yedi “Ben’im” sözü:
Yuhanna 6:35 Yaşam Ekmeği
Yuhanna 8:12 Dünyanın Işığı
Yuhanna 10:7 Koyunların Kapısı
Yuhanna 10:11 İyi Çoban
Yuhanna 11:25 Diriliş ve Yaşam
Yuhanna 14:6 Yol, Gerçek, Yaşam
Yuhanna 15:1 Gerçek Asma
İsa alâmetler gerçekleştiriyor, böylece görkemi açıklanıyor.
Bunlar İsa’nın Tanrı Oğlu olduğuna olan imanı uyandırma amacı güdüyor (krşl. Yu.2:11). Buna karşın bazı insanlar alâmetlere rağmen imansızlıkta kalmakta inat ediyor: Yuhanna 12:37. Yuhanna İsa’nın gerçekleştirdiği bu alâmetlerden yedisine değiniyor:
Yuhanna 2:1-12 Kana’daki düğün.
Yuhanna 4:46-54 Saray görevlisinin oğlunun iyileştirilmesi.
Yuhanna 5:1-9 Kötürümün iyileştirilmesi.
Yuhanna 6:1-14 5000 kişinin doyurulması.
Yuhanna 6:16-21 İsa su üzerinde yürüyor.
Yuhanna 9:1-41 Doğuştan kör görüme kavuşturuluyor.
Yuhanna 11:1-44 Lazar ölümden diriltiliyor.
Başka diğer birçok alâmetlere değinilse de, ayrıntıları açıklanmıyor: Yuhanna 2:23; 3:2; 6:2; 7:31; 9:16; 11:37; 12:37. Her şeyden önce Yuhanna 20:30 ve 21:25 bize Yuhanna’nın seçtiği alâmetlerin, İsa’nın tüm gerçekleştirdiklerinden sadece küçük bir kesimi olduğunu gösteriyor.
Tüm Müjde’de açıklanan, Baba Oğul arasındaki biricik ilişki.
İnanlının Tanrı’dan aldığı sonsuz yaşam: Yuhanna 3:16; 5:24; 6:50,58; 8:51; 10:28; 17:2-3.
İsa’nın ölmesinin anlamının açıklandığı benzetmeler:
Yuhanna 1:29 Tanrı Kuzusu.
Yuhanna 2:19-22 Kendi bedeni olan tapınak.
Yuhanna 3:14 Tunç yılan.
Yuhanna 10:11 Koyunları uğruna canını vermeye hazır çoban.
Yuhanna 12:24 Toprağa düşüp ölen buğday tanesi.
İsa’nın öğrencilerine karşı sergilediği hizmet tutumu: Yuhanna 13:1-20.
Sevginin anlamı: Yuhanna 13:34-35; 15:12,17.
İnanlıların İsa’yla bağlılığı ve bu bağlılık aracılığıyla ürün getirdikleri: Yuhanna 15:1-17.
İsa, Baba’ya geri döndüğünde O’nun etkinliğini dünyada sürdürecek olan Kutsal Ruh hakkında ayrıntılı öğreti: Yuhanna 3:3-8,34; 4:24; 7:37-39; 14:15-26; 15:26; 16:7-15.