Ninova’ya gitmesi istenilen, ancak tam aksi yöne kaçan, onu karaya kusana dek bir balığın karnında kalan Yunus “Küçük Peygamberler” arasında belki de en tanınmışıdır. Sonunda –yarı gönüllü– Tanrı’ya itaatle Ninova’ya gider. Orada yalnız yargıyı vaaz eder, büyük kent Ninova kendi Tanrısı olmasa da, yine de Tanrı’ya döner ve Tanrı’nın lütufuna kavuşur. İsrail’in düşmanlarının başına gelen yargıya sevinmiş olan Yunus, bunun üzerine sonunda kendisine bir ders verecek olan Tanrı’ya karşı çok öfkelenir. Ders ise şudur: Tanrı’nın kime lütuf göstereceğini Yunus seçemez, aksine ne zaman kime karşı isterse lütfunu sunar O. Mesaj, bir yandan Tanrı’nın peygamberiyle hedefine ulaştığı, diğer yandan da Tanrı’nın yargısında ve lütufunda egemen olduğudur.
Yunus’a ilişkin de çok az kişisel bilgiye ulaşıyoruz. Yunus, eğer 2Kr. 14:25’te bildirilen aynı kişiyse (Her ikisi de “Ammitay oğlu” olarak nitelenmekte) Nasıra’ya 3 km mesafedeki Gat-Hefer’den gelir. Yunus II. Yarovam zamanında peygamberdir. İsrail’in dışa sergilenen parlak dönemini yaşar ve Kutsal Kitap sınırları çerçevesinde İsrail’in yeniden kuruluşunu önceden bildirir ve bu Yarovam yönetimi altında gerçekten yerine gelir. Kuzey krallığında, Celile’de yaşar. Yunus, ileride İsrail’i ortadan kaldıracak olan dünya gücü Asur’a ve başkenti Ninova’ya sanki özellikle gönderilir; doğuya gitmek yerine tam aksi yöne, (Tarşiş’in İspanya’da olduğu sanılmaktadır) batıya gitmesine şaşmamalı. Yunus İsrail’in ekonomik ve siyasal açıdan parlak olduğu, ama aynı zamanda İsrail’in tanrısız zamanında yaşar. Dünya gücü olan Asur, gururu ve hunharlığıyla tanınırdı.
Kuruluş düzeni
Peygamberin kaçışı ve kurtuluşu Böl. 1-2
Yunus’un yargı haberi ve Ninova’nın kurtuluşu Böl. 3-4
Özellikle dikkat ediniz
Peygamberliklerin olmayışı (krşl. İlyas ve Elişa peygamberler).
Gerçek Tanrı Yahweh’i tanıyan ulusların iman etmesi: ilkin gemi mürettebatı (1:14) ve ardından büyük kent Ninova (Böl. 3) iman ederken, Tanrı adamı inat etmektedir (Yunus’un tövbe ettiğine ilişkin kitapta hiçbir bilgi yer almaz).
Ninova’nın 120.000 nüfusa sahip büyüklüğü ve girişten kent merkezine dek mesafesinin bir gün sürmesi.
Tanrı’yı tanımayan gemi mürettebatının Yahweh’i tanımasındaki harikalık: “RAB’be seslenerek, ‘Ya RAB, yalvarıyoruz’ dediler. ‘Bu adamın canı yüzünden yok olmayalım. Suçsuz bir adamın ölümünden bizi sorumlu tutma. Çünkü sen kendi isteğini yaptın, ya RAB” (1:14; bkz. A 16’daki sunulan kurbanlar).
Tanrı’nın mucizeler aracılığıyla egemen eylemi (“Küçük Peygamberler”de sadece burada): Tanrı bir fırtına gönderir (1:4), ve onu dindirir; Yunus’u yutan bir balık gönderir (2:1) ve balığa Yunus’u karaya kusması için buyruk verir (2:10); gölge salacak keneotu yetiştirir (4:6) ve bir bitki kurdu (olasılıkla ileride kelebeğe dönüşecek bir kurtçuk) aracılığıyla otu kurutur (4:7).
Yunus’un gerçekten üç gün üç gece balığın karnında kaldığına ilişkin İsa’nın onayı (Mat. 12:40).
Yunus’un inatçılığı: Tanrısaymaz gemi mürettebatı fırtına sırasında onun Tanrısı’na seslenmesini isterken ve kendileri tanımadıkları bu Tanrı’ya yakarırken, Yunus’u 2:2’de Tanrısı’yla ilk kez balığın karnındayken konuşur görüyoruz.
Yunus’un balığın karnından kurtulacağı konusundaki güveni sergileyen Böl. 2’deki duası (bkz. 2:9: ...Kurtuluş senden gelir ya RAB);
Bir peygamberin verdiği en kısa mesaj: “Kırk gün sonra Ninova yıkılacak!” (3:4).
Yargı peygamberi ve “Karşıt Müjdeci” Yunus (kendisi kısa süre önce Yahweh’in kurtuluşunu yaşamasına rağmen Ninova’ya içinde tek bir umut sözü ya da lütuf Tanrı’sına dair işaret bulunmayan, salt yargı içeren bir vaaz verir).
Ninova’da sadece insanlar değil, hayvanlar da oruç tutar (3:8);
Kralın umudu: “Bütün insanlar ve hayvanlar çula sarınsın. Herkes var gücüyle Tanrı’ya yakararak kötü yoldan, zorbalıktan vaz geçsin. Belki o zaman Tanrı fikrini değiştirip bize acır, kızgın öfkesinden döner de yok olmayız” (3:8f).
Dünya gücü Asur’un başkentinin tövbesi (Yun. 3) ve olayın gerçekten cereyan ettiğine ilişkin İsa’nın onayı (Mat. 12:41).
Tanrı’nın pişmanlığı (Yun. 3:9f. krşl. Yar. 6:6; 1Sa. 15:11; Yer. 18:7-10; 26:3; 36:3; Yoe. 2:14).
İlkin kaçan ardından da sadece yargıyı vaaz eden Yunus’u harekete geçiren asıl neden: Asur’un tövbesini ve Tanrı’nın onlara lütfuyla davranmasını istemiyor! (Yun. 4:2);
Kayba giden insanları gören Tanrı’nın, onlara acımasından kaynaklanan son mesajı (Yun. 4:11; bkz. Hez. 18:23; 33:11; Mat. 9:36): “Ben Ninova’ya, o koca kente acımayayım mı? O kentte sağını solundan ayırt edemeyen yüz yirmi bini aşkın insan, çok sayıda hayvan var”.