SONNOTLAR

Giriş

1. Gallup International Association Report 2000 (Uluslararası Gallup Araştırma Şirketi Raporu 2000).

2. E. Schrödinger. What is Life? (Yaşam Nedir?). Cambridge: Cambridge University Press. 1944.

3. S. Ross. “Scientist: The Story of a Word”, Annals of Science 18. 1962. s.65-85.

1. Bölüm

1. Peter L. Berger ve Thomas Luckmann, The Social Construction of Reality. Doubleday, 1966.

2. C. Barker, Television, Globalization and Cultural Identities, Milton Keynes: Open University Press, 1990 s.30.

3. Screen Digest, Şubat 1995.

4. D. Michie, The Invisible Persuaders, Bantam Press, 1998.

5. N. Abercrombie ve A. Warde, Contemporary British Society, Polity Press, 1994, s.421.

6. J. Lull, Media, Communication,Culture, Polity Press, 1995, s.24.

7. D. Kellner, Media Culture, London, Routledge, 1995, s.209.

8. Kellner, Media Culture, s.58.

9. Kellner, Media Culture, s.60.

10. G. Gerbner ve L. Gross, Lull tarafından alıntılandığı biçimiyle, Media, Communication, Culture, s.11.

11. Barker, Television, Globalization and Cultural Identities, s.1.

12. C. Hoskins, S. McFadyen, A. Finn ve A. Jackel, “Film and Television Co-production Experience’ European Journal of Communications10. 1995 s.221-43.

13. Barry Barnes, Scientific Knowledge and Sociological Theory. London: Routledge and Kegan Paul, 1974.

14. P. Bourdieu, The Logic of Practice, Polity Press, 1990; P. Bourdieu, The Field of CulturalProduction, Polity Press, 1993.

15. Thomas S. Kuhn, The Structureof Scientific Revolutions, 2. baskı, Chicago: University of Chicago Press, 1992.

16.Thomas S Kuhn, “Second Thought on Paradigms”, in The Essential Tension, Chicago: University of Chicago Press, 1977.

17.Canadian Institute for Theoretical Astrophysics Başkanı S. Tremaine, Princeton Üniversitesi’nde düzenlenen “Dark Matter in the Universe” başlıklı sempozyumda (24-28 Haziran 1985) gökbilim alanındaki bu tartışmaya Kuhncu bir yorumlama getiriyordu (Nature’da aktarıldığı biçimiyle 317, 1985, s.670-71). “Paradigma dilinin” bilim adamlarınca kullanılma biçimine dair diğer bir örnek için bkz: R.E. Vance “A Copernican Revolution? Doubts About the Danger Theory”, Journal of Immunology 165, 2000, s.1725-28.

18. J. Chiari, Christopher Columbus, New York: Gordian Press, 1979.

19. C. Jane (ed.) Select Documents Illustrating the Four Voyages of Columbus, 2 cilt, London: Hakluyt Society, 1930-33, 1:xxii.

20. J. B. Russell, Inventing the FlatEarth: Columbus and Modern Historians’da (Praeger, 1991) alıntılandığı gibi.

21. Russell, Inventing the Flat Earth: Columbus and Modern Historians, s.24.

22. Russell, Inventing the Flat Earth: Columbus and Modern Historians, s.14 ve dipnot 32.

23. Russell, Inventing the Flat Earth: Columbus and Modern Historians, s.52-54.

24. Russell, Inventing the Flat Earth: Columbus and Modern Historians, s.38.

25. S. Jones, The Language of the Genes, Flamingo, 1993, s.150.

26. Russell, Inventing the Flat Earth: Columbus and Modern Historians, s.76.

27. R. D. Haynes, From Faust to Strangelove: Representations ofthe Scientist in Western Literature, John Hopkins University Press, 1994; J. Turney, Frankenstein’s Footsteps: Science, Genetics and Popular Culture, Yale University Press, 1998.

28. The Daily Mail, 17 Haziran 1999.

29. Bild Zeitung, 18 Haziran 1999.

30. Nature 394, 1998, s.107.

31. J. Marston, “A National Surveyof Students’ Opinions on Science and Faith”, Christians in Science, konferans metni, 27 Eylül 1997. Christians In Science’a dair daha fazla bilgi edinmek için bkz:

http://www.cis.org.uk.

2. Bölüm

1. Irk meselesine dair sayısız kaynağı çok sayıda dipnotla aktararak karmaşa yaratmaktansa, bu kısma dair genel referansları aşağıdaki gibi sıralamayı tercih ettim:

John R. Baker, Race, Oxford: OUP, 1974. Melvyn Cherno (editör), The Contemporary World Since 1850, col. 4, McGraw Hill, 1967.

Stephen J. Gould, Ever Since Darwin, London: Penguin, 1983.

Howard E. Gruber, Darwin on Man, New York: E.P. Dutton and Company, 1974.

John S. Haller, Outcasts from Evolution: Scientific Attitudes of Racial Inferiority, 1859-1900, Chicago: University of Illinois Press, 1971.

Ashley Montagu, The Idea of Race, University of Nebraska Press, 1965.

P. Shipman, The Evolution of Racism: Human Differences and the Use and Abuse of Science, Simon & Schuster, 1994.

2. Darwin, 20 Ocak 1832’de Beaglegünlüğüne düştüğü notta şöyle diyordu: “Bugün yoğunbiçimde iskân edilmiş ülkenin [Tierra del Fuego] liman şeridine yanaştık… Bizi karşılayan yerliler arasında bir grubun sergiledikleri yabanıl davranışları asla unutmayacağım. Yakınımızdaki bir kayalığın üzerinde ansızın beş adam belirdi; adamlar uzun saçlı ve çırılçıplaktılar.Havaya sıçrıyor, kollarını orayaburaya sallıyor ve korkunç çığlıklar atıyorlardı. Görünümleri öylesine tuhaftı ki, sanki bu dünyadan değillerdi.” Darwin, bu tepkisine karşın gezileri boyunca insan türünün özünde bütünlük arz ettiğini gösteren pek çok delil kaydediyordu. Ayrıca çok sonra Descent of Man (İnsanın Türeyişi - 1871) adlı eserinde, Tekkökenci ve Çokkökencilerin hep birlikte evrim ilkesini kabul etmeleri durumunda aralarındaki ihtilafların “sessiz ve sedasızca ortadan kalkacağı” yönündeki inancını aktarıyordu.

3. Evrimsel tekrarlanma (rekapitülasyon) kuramının geçerliliğini yitirmesi Stephen J. Gould’unOntogeny and Philogeny kitabında (Harvard University Press, 1977) yeniden değerlendirilir. Gould ayrıca, evrimsel tekrarlanma kuramının çöküşünün hemen ardından, Hollandalı anatomi uzmanı Louis Bolk’unaksi yöndeki neoteni (“gençliğinkorunması”) kuramını ortaya atışını da hatırlatır. Bu kurama göre “ataların gençlik dönemlerinde sergiledikleri özellikler sonraki nesillerde öylesine geç belirirler ki, yetişkin dönem özellikleri olurlar”. Dolayısıyla “evrimsel tekrarlanma kuramına göre yetişkinler beyaz çocuklar gibi olmaları gerekirken,neoteni kuramına göreyse yetişkin beyazların siyah çocuklargibi olmaları gerekir”. Ayrıca Bolk’un, evrimsel tekrarlanma kuramının tersi niteliğinde olmasına rağmen bu kuramından yola çıkarak, “öyle görünüyor ki beyaz ırkın en atılımcı ırk olması eski özelliklerini koruyabilmesinden kaynaklanır” görüşüne dayanan ve beyaz ırkın üstünlüğünü savunan bir yaklaşım geliştirebilmiş olmasına işaret eder Gould. Irksal üstünlük paradigması öylesine geçerliydi ki, evrimsel tekrarlanma kuramı da neoteni kuramı da buparadigmayla örtüşecek biçimde yorumlanıyordu (ayrıca bkz. Gould, Ever Since Darwin, s. 214-21; Gould, The Mismeasureof Man, s.119-22).

4. 1898 yılında yayımlanan Negroes Henry F. Kletzing ve William H Crogman’ın Progress of Race başlıklı çalışmaları ırksal üstünlük paradigmasını açıkça yansıtır. Yazarlar Anglosakson medeniyetinin mücadeleden üstün çıkmasının kaçınılmaz olduğu görüşünü savunurlar. Yeni Zelanda, Tazmanya, Pasifik Adaları yerlileri ve Afrika kıtası zencileri “yıkım getiren savaşlar ve salgın hastalıklar dolayısıyla değil, 19.yüzyıl medeniyetinin şartlarına ayak uyduramadıkları için yok oluyorlardı… Yok olmaları, kendilerine yöneltilen bir zulümden ziyade yaşamsal güçtenyoksun olmalarından kaynaklanıyordu. Soylarının tükenmesinin nedeni, yer çekimi kadar doğal olan bir doğa kanununun kaçınılmaz işleyişiydi”.

5. R. Hernstein ve C. Murray, TheBell Curve: Intelligence and Class Structure in American Life, The Free Press, 1994.

3. Bölüm

1. O. Chadwick, The Secularization of the European Mind in the Nineteenth Century, Cambridge: CUP, 1975, s.18, 229, 264; J. Casanova, Public Religions in the Modern World, University of Chicago Press, 1994, s.12-14.

2. B. R. Wilson, Religion in Secular Society, London: Watts, 1966.

3. Anthony Giddens’ın Emile Durkheim: Selected Writingsadlı çalışmasında alıntılandığı gibi, Cambridge: CUP, 1972, s.245.

4. S. Bruce (ed.), Religion and Modernization, Oxford: ClarendonPress, 1992, s.12.

5. Casanova, Public Religions in the Modern World, s.3.

6. Örneğin, P. L. Berger, The Sacred Canopy, New York: Anchor-Doubleday, 1967; The Social Reality of Religion, London: Penguin, 1973; Facing up to Modernity, London: Penguin, 1979.

7. P. L. Berger, “Secularism in Retreat”, National Interest46, Winter 1996/7, s.3.

8. R. Stark ve R. Finke, Acts of Faith: Explaining the Human Side of Religion. University of California Press, 2000 s.79.

9. Casanova, Public Religions in the Modern World, s.19.

10. M. Goodridge, “Ages of Faith: Romance or Reality?”, Sociological Review 23, 1975, s.381-96’da alıntılandığı gibi.

11. K. Thomas, Religion and the Decline of Magic, Weidenfeld & Nicolson, 1971.

12. Thomas, Religion and the Decline of Magic, s.171-72.

13. Thomas, Religion and the Decline of Magic, s.159.

14. Thomas, Religion and the Decline of Magic, s.164.

15. C. G. Brown, “A Revisionist Approach to Religious Change”, S. Bruce (ed.), Religion and Modernization, Oxford: Clarendon Press, 1992, s.31-58.

16.L. J. Francis ve P. W. Brierley,“The Changing Face of the British Churches: 1975-1995”, D. G. Bromley’in (ed.) Religionand the Social Order, 7. baskısında geçtiği gibi, JAI Press Inc., 1997, s.159-84. Kiliselere bağlılık oranlarını ölçmenin istatistikçi için içinden çıkılmaz bir iş olacağını belirtmek gerekir. Çünkü kiliseye üyelik yalnızca bazı kilise akımlarında resmileşmiştir. Sosyologlar üyelik listesinin olmadığı durumlarda, düzenli iştirak, mali destek ve benzeri kıstaslara dayandırırlar değerlendirmelerini. Toplumlarda dinsel sadakatin nasıl hesaplanabileceği konusunda daha fazla bilgi edinmek için alıntılara başvurulabilir.

17.Brown, “A Revisionist Approach to Religious Change”, s.46-47.

18. R. Finke, “An Unsecular America”, S. Bruce (ed.), Religion and Modernization’da geçtiği gibi, Oxford: Clarendon Press, 1992, s.145-69.

19. Brown, “A Revisionist Approach to Religious Change”, s.49; ayrıca bkz Finke, “An Unsecular America”.

20. H. McLeod, “Secular Cities? Berlin, London, and New York in the Later 19th and Early 20thCenturies”, S. Bruce (ed.), Religion and Modernization’da geçtiği gibi, Oxford: Clarendon Press, 1992, s.59-89.

21. M. Abrams, D. Gerard ve N. Timms (eds) Values and Social Change in Britain, Basingstoke: Macmillan, 1985.

22. Tuhaf ve olağanüstü fenomenlerin yüceltildiği veya kimi zaman yerildiği kitapların ilgi gördüğü küçük çaplı bir edebiyat sektörü halen varlığını sürdürmektedir. Bu tarz kitaplardan birkaçını sıralamak gerekirse:

A. Aveni, Behind the Crystal: Magic and Science from Antiquity to the New Age, Random House, 1996.

M. Gardner, On the Wild Side, Prometheus, 1992.

J. Randi, An Encyclopedia of Claims, Frauds, and Hoaxes of the Occult and Supernatural, St. Martins, 1995.

M. Shermer, Why People Believe Weird Things: Pseudoscience, Superstition, and Other Confusions of our Time, W.H. Freeman, 1997.

23. “Geleneksel Laikleşme (Sekülerleşme) Modeline” dair ağır başlı bir savunu için bkz. B. R. Wilson “Reflections on a ManySided Controversy”, S. Bruce (ed.), Religion and Modernization, Oxford: Clarendon Press, 1992, s.195-210’da geçtiği gibi.

24. McLeod, “Secular Cities? Berlin, London, and New York in the Later 19th and Early 20th Centuries”, s.86.

25. Casanova, Public Religions in the Modern World, s.92-113.

26. Casanova, Public Religions in the Modern World, s.211-34.

27. Örneğin, B. Appleyard, Understanding the Present, London: Picador, 1992. Bu görüşü ikna edici biçimde çürüten bir tez için bkz. Stark ve Fink, Act of Faith.

28. J. Brooke ve G. Cantor, Reconstructing Nature: The Engagement of Science and Religion, Edinburgh: T & T Clark, 1998.

29. Nature 394, 1998, s.107.

30. McLeod, “Secular Cities? Berlin, London, and New York in the Later 19th and Early 20th Centuries”, s.84.

31. M. C. Jacob, The Newtonians and the English Revolution, Ithica: Cornell University Press,1976; M.C. Jacob, The Radical Enlightenment; Pantheists, Freemasons and Republicans, London: George Allen & Unwin, 1981.

32. McLeod, “Secular Cities? Berlin, London, and New York in the Later 19th and Early 20th Centuries”, s.83-84.

33. D. C. Dennett, Darwin’s Dangerous Idea: Evolution and the Meanings of Life, Simon & Shuster, 1995. Bilimin çeşitli ideolojileri savunmak üzere çokfarklı biçimlerde nasıl kullanılabildiğine dair başka örnekler için bkz. C. P. Tourney, Conjuring Science: Scientific Symbols and Cultural Meanimngs in American Life, Rutgers University Press, 1996.

34. O. Chadwick, The Secularization of the European Mind in the Nineteenth Century, Cambridge: CUP, 1975, s.155.

35. O. Chadwick, The Victorian Church, part 2, London: Adam and Charles Black, 1970, s.15-23.

36. S. Budd, “The Loss of Faith: Reasons for Unbelief Among Members of the Secular Movement in England, 1850-1950”, Past and Present, 36, 1967, s.106-25.

37. R. Stark ve L. Jannacone, American Economic Review: Papers and Proceedings, 1996, s.436. J. Gilbert, 20. yüzyıl Amerika’sında bilim ile din arasında yaşanan çeşitli etkileşimleri araştırmıştır, Redeeming Culture; American Religion in an Age of Science, University of Chicago Press, 1997.

38. C. Lemert, “Science, Religion and Secularization”, Sociological Quarterly, 20, 1979, s.445-61.

39. J. H. Leuba, The Belief in God and Immortality: A Psychological, Anthropological and Statistical Study, Boston: Sherman, Frenchman & Co., 1916.

40. E. J. Larson ve L. Witham , “Scientists Are Still Keeping the Faith”, Nature 386, 1997, s.435-36.

41. The Times, 3 Nisan 1997; The Daily Telegraph.

42. E. J. Larson ve L. Witham, “Leading Scientists Still Reject God”, Nature394, 1998, s.313.

43. D. R. Alexander, “Theism and Science”, Nature378, 1995, s.433.

4. Bölüm

1. D. C. Lindberg, The Beginningsof Western Science, University of Chicago Press, 1992, s.355.

2. Brooke ve Cantor, Reconstructing Nature, s.8.

3. Bu bölümde çok çeşitli kaynaklardan yararlandım. Özellikle aşağıdaki çalışmalardan çokça faydalandım:

J. H. Brooke, Science and Religion: Some Historical Perspectives, Cambridge: CUP, 1991.

Brooke ve Cantor, Reconstructing Nature, H. Butterfield, The Origins of Modern Science, London: G. Bell & Sons, 1957.

C. Chant ve J. Fauel (eds), Darwin to Einstein: Historical Studies on Science and Belief, Longman, 1980.

J. G. Crowther, Founders of British Science, London: The Cresset Press, 1960.

J. Dillenberger, Protestant Thought and Natural Science, Macmillan, 1983.

R. K. Foulkner, Francis Bacon and the Project of Progress, Rowman & Littlefield, 1993.

J. V. Field ve F. A. J. L James, Renaissance and Revolution: Humanists, Scholars, Craftsmen and Natural Philosophers in Early Modern Europe, Cambridge: CUP, 1993.

C. C. Gillespie, The Edge of Objectivity, Princeton, 1960.

D. C. Goodman (ed.) Science and Religious Belief 1600-1900, Milton Keynes: Open University Press, 1973.

A. Grafton, New Worlds, Ancient Texts: The Power of Tradition and the Shock of Discovery, Belknap Press/Harvard University Press, 1992.

A. R. Hall, Isaac Newton, Adventurer in Thought, Oxford: Basil Blackwell, 1992.

P. Harrison, The Bible, Protestantism and the Rise of Natural Science, Cambridge: CUP, 1998.

R. Hooykaas, Religion and the Rise of Modern Science, Edinburgh: Scottish Academic Press, 1972.

L. Jardine, Ingenious Pursuits: Building the Scientific Revolution, Doubleday, 1999.

H. F. Kearney, Origins of the Scientific Revolution, Longmans, 1964.

H. F. Kearney, Science and Change 1500-1700, London: World University Library/Weidenfeld & Nicolson, 1971.

A. Koestler, The Sleepwalkers: A History of Man’s Changing Vision of the Universe,London: Penguin, 1964.

D. C. Lindberg ve R.S. Westman (eds), Reappraisals of the Scientific Revolution, Cambridge: CUP, 1990.

D. C. Lindberg, The Beginnings of Western Science, University of Chicago Press, 1992.

N. Livingstone (ed.), Evangelicals and Science in Historical Perspective, Oxford: OUP, 1999.

J. Losee, A Historical Introduction to the Philosophy of Science, Oxford: OUP, 1972.

J. Martin, Francis Bacon, the State, and the Reform of Natural Philosophy, Cambridge: CUP, 1992.

J. D. Moss, Novalties in the Heavens: Rhetoric and Science in the Copernican Controversy,University of Chicago Press, 1994.

Open University, Science and Belief: From Copernicus to Darwin, Blocks 1-6, Milton Keynes: Open University Press, 1974.

M. Osler, Divine Will and the MechanicalPhilosophy: Gassendi and Descartes on Contingency and Necessity in the Created World, Cambridge: CUP, 1994.

M. Peltonen (ed.), The Cambridge Companion to Bacon, Cambridge: CUP, 1996.

J. Redwood, European Science in the Seventeenth Century, London: David & Charles, 1977.

C. A. Russell (ed.), Science andReligious Belief: A Selection of Recent Historical Studies, Milton Keynes: Open University Press, 1973.

C. A. Russell, Cross-Currents: Interactions Between, Science & Faith, Leicester; IVP, 1985.

S. Shapin, The Scientific Revolution, University of Chicago Press, 1996. Alan G. R. Smith, Science and Society in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, London: Thames & Hudson, 1972.

B. Stephenson, The Music of the Heavens: Kepler’s Harmonic Astronomy, Princeton University Press, 1994.

L. Stewart, The Rise of Public Science: Rhetoric, Technology, and Natural Philosophy in Newtonian Britain, 1660-1750, Cambridge: CUP, 1992.

K. Thomas, Man and the Natural World: Changing Attitudes in England1500-1800, London, Penguin, 1983.

C. Websters, The Great Instauration: Science, Medicine and Reform, 1626-1660, Duckworth, 1975.

R.S. Westfall, The Construction of Modern Science: Mechanisms and Mechanics, Cambridge, CUP, 1977.

C. Wybrow, The Bible, Baconianism, and the Mastery Over Nature: The Old Testament and its Modern Misreading, Lang, 1991.

4. R. J. Evans, In Defence of History, London: Granta Books, 1997, s.120.

5. Halen tartışmalı kabul edilen Grek, Orta Çağ ve modern dönem bilim anlayışları arasında bir sürekliliğin var olup olmadığı meselesine dair ayrıntılı birdeğerlendirme için bkz. Lindberg, The Beginnings of Western Science, s.360-68.

6. Lindberg, The Beginnings of Western Science, s.200-201.

7. Bacon, Advancement of Learning, 3. cilt, 4. bölüm, s.365.

8. Friedrich Klemm’in “A Historyof Western Technology” adlı kitabından alıntılanmıştır, çev.: D.W. Singer, MIT Press, 1964, s.21-22.

9. Hooykaas, Religion and the Rise of Modern Science, s.88-96.

10. Crowther, Founders of British Science’da alıntılandığı gibi.

11. Bkz. Novum Organum, 1. aph. 83; De augmentis, II, c.2.

12. Tycho Brahe, Astronomiae Instaurate Progmnasmata, p, ii, 3.bölüm.

13. Harrison, The Bible, Protestantism and the Rise of Natural Science.

14. Harrison, The Bible, Protestantism and the Rise of Natural Science.

15. Harrison, The Bible, Protestantism and the Rise of Natural Science, s.28.

16. Harrison, The Bible, Protestantism and the Rise of Natural Science, s.74 ve s.77.

17. Harrison, The Bible, Protestantism and the Rise of Natural Science, s.120.

18. A. Koestler, The Sleepwalkers’da alıntılandığı gibi, s.203.

19. John Wilkins, “A Discourse Concerning a New Planet”, 1640.

20. G. E. R. Lloyd, Early Greek Science, London: Chatto & Windus, 1970, s.8.

21. B. Farrington, Greek Science, düzeltilmiş baskı, London: Penguin, 1961, s.301-303.

22. Gillespie, The Edge of Objectivity, s.75.

23. Lindberg, The Beginnings of Western Science, s.236-39.

24. Bkz. e.g. A.N. Whitehead, Science & the Modern World, London: Penguin, s.11-12.

25. Bütün örnekler K.T. Hoppen, “The Nature of the Early Royal Society”’den alınmıştır, British Journal for the History of Science9, s.1-24 ve 243-71.

26. Ayrıca bkz. G. Taubes, “A Theory of Everything Takes Shape”, Science 269, 1995, s.1511-13; Paul Davies ve Julian Brown (eds) Superstrings; A Theory of Everything, Cambridge: CUP, 1988.

5. Bölüm

1. Galileo’nun konu edildiği yayınların sonu gelecek gibi görünmüyor. Bu bölümde faydalandığım eserler arasında şunları sayabilirim:

Brooke ve Cantor, Reconstructing Nature.

G. De Santillana, The Crime of Galileo, Chicago, 1955.

S. Drake, Galileo, Oxford: OUP, 1980.

A. Fantoli, Galileo, for Copernicanism and for the Church, çev.: G.V. Coyne, Vatican Observatory Publications, 1996.

R. Feldhay, Galileo and the Church: Political Inquisition orCritical Dialogue?, Cambridge, CUP, 1995.

M. A. Finocchiaro, The Galileo Affair: A Documentary History,University of California Press, 1989.

Galileo Galilei, “Letter to the Grand Duchess Christina”, 1615, Discoveries and Opinions of Galileo’de geçtiği gibi, giriş ve ek notlar içeren tercümesi Stillman Drake, New York: Doubleday & Co. Inc., 1957.

Galileo Galilei, Sidereus Nunclus or the Sideral Messenger, tercümesi (ayrıca giriş ve sonuçbölümleri ve ek notlar) Albert Van Helden, University of Chicago Press, 1989.

D. C. Goodman, “Galileo and the Church”, The Conflict Thesis and Cosmology 3. Kısım, Milton Keynes; Open University, 1974.

J. J. Langford, Galileo, Science and the Church, University of Michigan Press, 1992.

J. Losee, A Historical Introduction to the Philosophy of Science, Oxford: OUP, 1972.

P. Machamer (ed.) The Cambridge Companion to Galileo, Cambridge: CUP, 1998.

P. Redondi, Galileo: Heretic, çev.: Raymond Rosenthal, Princeton University Press, 1987.

J. Reston, Galileo: A Life, London: Cassell, 1994.

M. Sharratt, Galileo: Decisive Innovator, Cambridge: CUP, 1996.

W. R. Shea, “Galileo and the church”, D.C. Lindberg ve R.L.Numbers (eds), God and Nature: Historical Essays on the Encounter Between Christianity and Science, University of California Press, 1986.

D. Sobel, Galileo’s Daughter, London: Fourth Estate. 1999.

2. S. Drake, Galileo, Oxford: OUP, 1980, s.64.

3. Galileo, “Letter to the Grand Duchess Christina”, s.189.

4. Alan G.R. Smith, Science and Society in the Sixteenth and Seventeenth Centuries, London: Thames & Hudson. 1972, s.97.

5. Richard S. Westfall, The Construction of Modern Science: Mechanisms and Meanings, Cambridge: CUP, 1977, s.116.

6. Koestler, The Sleepwalkers, s.362.

7. Hugh Kearney, Science & Change 1500-1700, World University Library/Wiedenfeld & Nicolson, 1971, s.104.

8. T. S. Kuhn, The Copernican Revolution, Harvard University Press, 1957, s.196.

9. Daha fazla örnek için bkz., D.H. Kobe, “Copernicus and Martin Luther: An Encounter Between Science and Religion”, American Journal of Physics 66, 1998, s.190-96.

10. R. Hooykaas, Religion and the Rise of Morden Science, Edinburgh: Scottish Academic Press, 1972, s.133’de alıntılandığı gibi.

11. Brooke ve Cantor, Reconstructing Nature, s.119.

12. Kobe, “Copernicus and Martin Luther: An Encounter Between Science and Religion”.

13. Cited in W. Norlind, “Copernicus and Luther: A Critical Study” Isis 44, 1953, s.273-76.

14. James Atkinson, Martin Luther and the Birth of Protestantism, London: Penguin, 1968, s.323-24.

15. Kobe, ‘Copernicus and Martin Luther: An encounter Between Science and Religion’da alıntılandığı gibi.

16. Kobe, ‘Copernicus and Martin Luther: An encounter Between Science and Religion’da alıntılandığı gibi.

17. G. J. Rheticus, Treatise on HolyScripture and the Motion of the Earth, R. Hooykaas (ed.), Royal Netherlands Academy için North-Holland Publishing Co., 1984 tarafından yeniden yayımlanmıştır.

18. Koestler, The Sleepwalkers’da alıntılandığı gibi, s.250.

19. Kepler’in Herbert von Hohenberg’e mektubu, 26 Mart 1598, Gessamelte Werke 13, s.193.

20. W. F. Farrar, History of Interpretation, London: Macmillan & Co., 1886, s.xviii.

21. Daha fazla bilgi için: Edward Rosen, ‘Calvin’s Attitude Towards Copernicus’, Journal of the History of Ideas, 21, 1960, s.431-41

22. J. Calvin, Commentary on 1 Corinthians 8.1.

23. J. Calvin, Commentary on Genesis, çev.: John King, 2. cilt, Edinburgh: Calvin Translation Society, 1847-50, 1:86-87.

24. Bkz Robert S. Westman, “The Copernicans and the Churches”, D.C. Lindberg ve R.L. Numbers (eds), God & Nature: Historical Essays on the Encounter Between Christianity and Science, Berkeley: University of California Press, 1986.

25. Augustine, De Genesi de Literam, ii:9.

26. Calvin, Commentary on Genesis 1:15.

27. Calvin, Commentary on the Psalms 136:7

28. John Wilkins, Discourse Concerning a New Planet, 1640.

29. Kepler, Gesammelte Werke 3.31.

30. Science & Belief: From Copernicus to Darwin’de alıntılandığı gibi, Block II, 4 ve 5. Bölümler, Milton Keynes: Open University Press, 1974, s.75.

31. William Foster, A Sponge to Wipe Away the Weapon-Salve, London, 1631.

32. René Descartes, Passions of the Soul, 1649.

33. Robert Boyle, “A Free Inquiry into the Vulgarly Received Notion of Nature”, M.B. Hall (ed.), Robert Boyle on Natural Philosophy’de geçtiği gibi, Indiana University Press, 1965, s.150-53.

34. G. B. Deason, “Reformation Theology and the Mechanistic Conception of Nature”, in Lindberg and Numbers (eds), God and Nature, s.167-91.

35. Calvin, Institutes of the Christian Religion 1.16.2.

6. Bölüm

1. C. A. Russell, Cross Currents, Interactions Between Science and Faith, Leicester: IVP, 1985, s.111.

2. M. C. Jacob “Christianity and the Newtonian Worldview”, D.C. Lindberg & R.L. Numbers(eds). God and Nature: Historical Essays on the Encounter Between Christianity and Science, University of California Press, 1986.

3. J. Toland, “Christianity not Mysterious: Or a Treatise Shewing. Kutsal Kitap’ta mantığa aykırı veya mantık dışı bir şeyin olmadığı savunusu: Ayrıca hiçbir Hıristiyan öğretisinin “gizemli” olarak tanımlanamayacağı görüşü.

4. P. Annet “Supernaturals Examined”, 1747, s.44.

5. H. Butterfield, The Origins of Modern Science, London: G. Bell & Sons, 1957, s.166.

6. Voltaire, Voltaire’s Works, Dingwall Rock, New York, 1927.

7. D. Goodman, Scientific Progress and Religious Dissent, 3. Bölüm, 6-8. Üniteler, Milton Keynes: Open University, 1974,s.51.

8. C. C. Gillespie, The Edge of Objectivity, Princeton University Press, 1960, s.154.

9. Condorcet, Sketch for a Historical Picture of Progress of the Human Kind, çev. June Barraclough, Weidenfeld & Nicolson, 1955, s.163.

10. Lindberg ve Numbers, God and Nature, s.256-76’da “Laplace and the Mechanistic Universe” başlığı altında Roger Hahn’ın alıntıladığı gibi.

11. Lavosier’in kimya ve biyokimya alanlarındaki kayda değer başarılarının bir sunumu için bkz. F.L. Holmes, Lavosier and the Chemistry of Life: An Exploration of Scientific Creativity. University of Wisconsin Press, 1985.

12. Roger Hahn, “Laplace’s Religious Views”, Archives Internationales d’historie des sciences8, 1955, s.38-40; E. Whittaker, “Laplace”, Mathematical Gazette, 33, 1949, s.1-12.

13. George Cuvier’e dair ayrıntılı bilgilerin büyük çoğunluğu D. Outram’ın, George Cuvier: Vocation, Science and Authorityin Post Revolutionary France’dan edinilmiştir, Manchester University Press, 1984. Cuvier ve Lamarck’a dair daha fazla bilgi için bkz. C. A. Russell (ed.) Science and Religious Belief: A Selection of Recent Historical Studies, Milton Keynes: Open University Press, 1973.

14. N. Coley, C. Lawless ve G. Robert’ın söyleşisi, “Nonconformity and Growth of Technology”, Science and Belief: from Copernicus to Darwin,3. Bölüm, 6-8. Ünitelerde geçtiği gibi, Milton Keynes: Open University Press, 1974.

15. J. Priestley, Autobiography, Önsöz J. Lindsay, Adams & Dart, 1970, s.76.

16. B. Willey, The 18th-Century Background, London: Chatto &Windus, ciltsiz baskı 1980. s.171-72.

17. John Wesley’e dair bilgi şu kaynaklardan alınmıştır:

R. E Schofield, “John Wesley and Science in 18th Century England”, Isis44, 1953, s.331-40.

J. Pollock, John Wesley 1703-1791, Hodder & Stoughton, 1989, John Pudney, John Wesley and His World, Thames & Hudson, 1978.

C. A. Russell, Science and Social Change1700-1900, Macmillan, 1983.

J. W. Haas, “Eighteenth-Century Evangelical Responses to Science: John Wesley’s Enduring Legacy, Science & Christian Belief6, 1994, s.83-102.

18. Daha ayrıntılı bilgi için bkz. G. Cantor, Michael Faraday: Sandemanian and Scientist, Macmillan, 1991; Bu kısımda aktarılan bilgilerin çoğu bu kaynaktan alınmıştır.

19. S. J. Gould, Time’s Arrow, Time’s Cycle, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1987. Bu kısımda başvurulan diğer kaynaklar:

C. C. Gillespie, Genesis and Geology, Harvard University Press, 1951.

R. Hooykaas, The Principle of Uniformity in Geology, Biology, and Theology, Leiden: E.J.Brill, 1963.

J.R. Moore, The Post-Darwinian Controversies: A Study of the Protestant Struggle to Come to Terms with Darwin in Great Britian and America, 1870-1900, CUP, 1979.

R. Porter, “Charles Lyell and the Principles of the History of Geology”, British Journal of the History of Science9, 1976, s.91-103.

M. J. S. Rudwick, The Meaningof Fossils, Macdonald, London,1972.

M. J. S. Rudwick, “Caricature as a Source for the History of Science: De la Beche’s anti-Lyellian sketches of 1831.” Isis66, 1975, s.534-60.

M. Rudwick, “The Shape and Meaning of Earth History” in Lindberg & Numbers, God and Nature.

20. B. Rensberger, How the World Works, New York: William Morrow, 1986.

21. W. L. Stokes, Essentials of Earth History, Englewood Cliffs, NJ: Prentice Hall, 1973, s.37

7. Bölüm

1. Bu bölümde Darvinci Evrim kuramının anlatımında aşağıdaki kaynaklardan yararlanılmıştır:

“The Crisis of Evolution”, Science & Belief: From Copernicus to Darwin, 5. Bölüm, 12-14. Üniteler, Milton Keynes: Open University Press, 1974.

“The New Outlook for Science”, Science & Belief: From Copernicus to Darwin, Block 6, 15-16. Üniteler, Milton Keynes: Open University Press, 1974.

V. Blackmore ve A. Page, Evolution: The Great Debate, Lion, 1989.

Brooke, Science and Religion.

F. B. Brown, “The Evolution of Darwin’s Theism”, Journal of the History of Biology 19, 1986, s.1-46.

O. Chadwick, “Evolution & the Churches”, in The Victorian Churchpart 2, Black, 1966, s.23-55.

C. Chant ve J. Fauvel, Darwin and Einstein: Historical Studies on Science & Belief, Milton Keynes: Open University Press,1980.

T. Coslett, Science and Religion in the Nineteenth Century, Cambridge: CUP, 1984.

A. Desmond ve J. Moore, Darwin, London: Michael Joseph, 1991.

J. Durant (ed.) Darwinism and Divinity, Oxford: Basil Blackwell, 1985.

C. L. Harris, Evolution: Genesis and Revelations, with readings from Empedocles to Wilson, Albany: State University of New York Press, 1983.

J. V. Jensen, “Return to the Wilberforce-Huxley Debate”, British Journal of the History of Science 21, 1988, s.161-79.

D. Livingstone, Darwin’s Forgotten Defenders, Edinburgh: Scottish Academic Press, 1987.

N. Livingstone (ed.) Evangelicals and Science in Historical Perspective, Oxford: OUP, 1999.

J. R. Lucas, “Wilberforce and Huxley: A Legendary Encounter”, The Historical Journal22, 1979, s.313-30.

E. Mayr, Towards a New Philosophy of Biology: Observations of an Evolutionist, Harvard University Press, 1988.

J. R. Moore, The Post-Darwinian Controversies: A Study of the Protestant Struggle to Come to Terms with Darwin in Great Britain and America, 1870-1900, Cambridge: CUP, 1979.

R. I. Numbers, The Creationists, University of California Press, 1992.

D. R. Oldroyd, Darwinian Impacts: An Introduction to the Darwinian Revolution, 2. baskı,Milton Keynes: Open University Press, 1983.

D. Ospovat, The Development of Darwin’s Theory: Natural History, Natural Theology and Natural Selection, 1838-1859, Cambridge: CUP, 1981.

A. Plantinga, Warranted Christian Belief, Oxford, OUP, 2000.

J. Rachels, Created from Animals: The Moral Implications of Darwinism, Oxford: OUP, 1990.

M. Ruse The Darwinian Revolution: Science Red in Tooth and Claw, University of Chicago Press, 1979.

J. A. Secord, Victorian Sensation: The Extraordinary Publication, Reception, and Secret Authorship of Vestiges of the Natural History of Creation, University of Chicago Press, 2000.

C. H. Smith (ed.) Alfred Russell Wallace: An Anthology of His Shorter Writings, Oxford: OUP, 1991.

R. Barton, “An Influential Set of Chaps: The X-Club and Royal Society Politics 1864-85”, British Journal of the History of Science, 23, 1990, s.53-81.

Brooke, Science and Religion.

O. Chadwick, The Victorian Church, Oxford: OUP, 1970.

T. Cosslet, Science and Religion in the 19th Century, Cambridge: CUP 1984.

Desmond ve Moore, Darwin.

S. Gilley ve A. Loades, “Thomas Henry Huxley: The War Between Science and Religion”, Journal of Religion 61, 1981, s.285-308.

A. J. Harrison, “Scientific Naturalists and the Government of the Royal Society 1850-1900”, PhD thesis (Doktora tezi), Department of the History of Science and Technology, Open University, 1988.

T. W. Heyck, The Transformation of Intellectual Life in Victorian England, London: Croom Helm, 1982.

J. V. Jensen, Thomas Henry Huxley: Communicating for Science, University of Delaware Press, 1991.

J. Laurent, “Science, Society and Politics in Late 19th Century England: A Further Look Mechanics’ Institutes”, Social Studies of Science(SAGE, London) 14, 1984, s.585, 619.

Moore, The Post Darwinian Controversies, Oldroyd, Darwinian Impacts.

Plantinga, Warranted Christian Belief, Rachels, Created from Animals.

C. A. Russell, “The Conflict Metaphor and its Social Origins”, Science and Christian Belief1, 1989, s.3-26.

Russell, Science and Social Change 1700-1900.

F. M. Turner, Between Science & Religion: The Reaction to Victorian Scientific Naturalism in Late-Victorian England, Yale University Press, 1974.

F. M. Turner, “The Victorian Conflict between Science and Religion: A Professional Dimension” Isis69, 1978, s.356-76.

W. T. Van Dyck (ed.), The Teaching of Huxley: A Compendium, Beyrout, 1931.

8. Bölüm

1. P. B. Medawar, The Art of the Soluble, London: Mehuen, 1967, s.132; ayrıca bkz. D. L. Hull, Science as a Process: An Evolutionary Account of the Social and Conceptual Development of Science, University of Chicago Press, 1988.

2. S. W. Hawking, A Brief Historyof Time, Bantam Press, 1988 (Zamanın Kısa Tarihi, Milliyet Yayınları).

3. S. Weinberg, Nature330, 1987, s.433-37.

4. P. B. Medawar, The Art of the Soluble’da alıntılandığı gibi, London: Penguin, 1969.

5. Örneğin bkz. George Gale, “Science and the Philosophers”, Nature312, 1984, s.491-94.

6. I. Lakatos, “Falsification and the Methodology of Scientific Research Programmes”, I. Lakatos ve A. Musgrave (eds), Criticism and the Growth of Knowledge, Cambridge: CUP, 1970.

7. K. Popper, “Natural Selection and the Emergence of Mind”, Dialectia32, 1978, s.339-55.

8. G. Holton, Science and Antiscience’da alıntılandığı gibi, Harvard University Press, 1993, s.81.

9. T. S. Kuhn “Logic of Discoveryor Psychology of Research?”, Lakatos ve Musgrave Criticism and the Growth of Knowledge, s.13.

10. T. S. Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, University of Chicago Press, 1962.

11. Aşağıda sıralanan kaynaklar Popper ile Kuhn arasında geçentartışmayı farklı bakış açılarıylayansıtırlar:

Barry Barnes, About Science, Oxford: Basil Blackwell, 1985.

S. V. Barnes, “On the Reception of Scientific Beliefs”, B. Barnes (ed.), Sociology of Science: Selected Readings, London: Penguin, 1972, s.269-91.

K. D. Knorr-Cetina ve M. Mulkay (eds.), Science Observed, Sage Publications, 1983.

H. M. Collins, Changing Order: Replication and Introduction in Scientific Practice, Sage, 1985.

M. P. Hanen, M. J. Osler ve R. G. Weyant (eds), Science, Pseudoscience and Society, Wilfrid Laurier University Press, 1979.

David Lyon, “Valuing in SocialScience: Post-Impricism and Christian Responses”, Christian Scholars Review 12, 1983, s.324-38.

P. Medawar, The Threat and the Glory: Reflections on Science and Scientists, Oxford: OUP, 1990, s.91-101.

Michael Mulkay, Science and Sociology of Knowledge, London: George Allen & Unwin, 1979.

N. A. Notturno, “The Popper/Kuhn Debate: Truth and Two Faces of Relativism”, Psychological Medicine 14, 1984, s.273-89.

Anthony O’Hear, “Popper and the Philosophy of Science”, New Scientist, 22 Ağustos 1985, s.43-45.

J. R. Ravetz, “Criticism of Science”, Ina Spieger-Rosing ve Derek de Solla Price, Science, Technology and Society, London: Sage Publications, 1977, s.71-88.

Martin Rudwick, “Senses of the Natural World and Sense of God: Another Look at the Historical Relation of Science and Religion”, A. R. Peacocke (ed.), The Sciences and Theology in the 20th Century, University of Notre Dame Press, 1981, s.241-61.

J. Taylor, “Science, Christianity and the Postmodern Agenda”, Science & Christian Belief10, 1998, s.163-78, John Ziman, Reliable Knowledge, Cambridge: CUP, 1978.

12. I. Lakatos, “History of science and its irrational reconstructions”, The Methodology of Scientific Research Programmes. J. Worrall ve G. Currie (eds.), Cambridge: CUP, 1978, s.112.

13. P. Feyarabend, Against Method, London: New Left Books, 1975.

14. Anon, “The Sokal Affair Takes Transatlantic Turn”, Nature385, 1997, s.381; K. Gottfried ve K. G. Wilson, “Science as a Cultural Contruct”, Nature386,1997, s.545-47; Anon “Campuses Ring to a Stormy Crash Over Truth and Reason”, Nature387, 1997, s.331-35; P. A. Boghossian, “What is Social Construction?”, The Times Literary Supplement, 23 Şubat 2001, s.6-8.

15. L. Wolpert, The Unnatural Nature of Science’da alıntılandığı gibi, Faber & Faber, 1992, s.99.

16. R. Trigg, Rationality and Science: Can Science Explain Everything?, Oxford: Blackwell, 1993, s.66.

17. J. F. Lyotard, The Postmodern Condition: A Report on Knowledge, çev.: G. Bennington ve B. Massumi, Manchester: Manchester University Press, 1985, s.29.

18. R. Trigg, Rationality and Science, s.117. Ayrıca bkz. Boghossian, “What is Social Construction?” ve A. Marwick, “All Quiet on the Postmodern Front”, The Times Literary Supplement, 23 Şubat 2001, s.13-14.

19. M. B. Foster, “The Christian Doctrine of Creation and the Rise of Modern Natural Science”, Mind43, 1934, s.446-68 (Russell, Science and Religious Belief’te yeniden yayımlandığı haliyle).

20. H. Collins, The Times Higher Education Supplement, 30 Eylül 1994, s.18.

21. H. Collins, Nature370, 1994, s.605.

22. S. Shapin, A Social History of Truth: Civility and Science in 17th Century England, University of Chicago Press, 1994.

23. M. C. Banner, “The justification of science and the rationality of religious belief”, Oxford: Clarendon Press, 1990. s.126-30. Ayrıca bkz. P. Lipton,Inference to the Best Explanation, London: Routledge & Kegan Paul, 1991.

24. C. Darwin, On the Origin of Species by Means of Natural Selection or the Preservation ofFavoured Races in the Struggle for Life, London: Penguin, 1968 (1. baskı 1859), s.435.

25. Darwin, On the Origin of Species, s.415.

26. M. Longair, Theoretical Concepts in Physics, Cambridge: CUP, 1984, s.7.

27. S. Weinberg, Nature330, 1987, s.433-37.

28. P. Davies, The Mind of God, New York: Simon & Schuster, 1992, s.173.

29. P. Davies, God and the New Physics, Dent, 1983, s.ix.

30. A. R. Peacocke Theology for a Scientific Age, Oxford: Basil Blackwell, 1990, s.82.

31. L. Wolpert The Unnatural Nature of Science, Faber & Faber, 1992, s.7.

32. R. Dawkins, Science & Christian Belief7, 1995, s.45-50.

33. R. Dawkins, The Selfish Gene, 2. baskı, Oxford, OUP, 1989, s.192.

34. Dawkins, The Selfish Gene, s.193.

35. Wolpert The Unnatural Nature of Science.

36. Wolpert The Unnatural Nature of Science’da alıntılandığı gibi, s.60.

37. Wolpert The Unnatural Nature of Science’da alıntılandığı gibi, s.143.

38. Wolpert The Unnatural Nature of Science’da alıntılandığı gibi, s.1.

39. Bu yargıyı destekleyen çarpıcı birtakım örnekler için bkz. N.S. Hetherington, “Just How Objective is Science?”, Nature306, 1983, s.727-30.

40. B. Berber, “Resistance by Scientists to Scientific Discovery”, Science134, 1961, s.596-602.

41. T. S. Kuhn, The Structure of Scientific Revolutions, 2. baskı, Chicago: Chicago University Press, 1970, s.84.

42. 1.Korintliler 15:14.

43. Matta 28:11-15.

44. M. Ruse, “From Belief to Unbelief – and Halfway Back” Zygon29, 1994, s.31.

45. Bu konuların farklı bakış açılarıışığında daha ayrıntılı bir değerlendirmesi için bkz.:

M. C. Banner, The Justification of Science and the Rationality of Religious Belief, Oxford: Clarendon Press, 1990.

J. Hick, Evil and the God of Love, 2. baskı, London: Macmillan, 1977.

E. L. Schoen, Religious Explanations: A Model From the Sciences, Durham, NC: Duke University Press, 1985.

Bu bölümde özetlediğim konulara dair birikimimi yukarıda adı geçen yazarlara borçlu olduğumu ayrıca belirtmeliyim.

46. N. Nicolson (ed.) The Letters of Virginia Woolf, London: Hogarth Press, iii, 1977, s.294.

47. Hick, Evil and the God of Love, s.374.

48. Darwin, On the Origins of Species, s.205.

49. Research News, Science 267, 1995, s.1421-22. Ayrıca bkz. J. B. C. Jackson ve A. H. Cheetham, “Phylogeny Reconstruction and the Tempo of Speciation in Cheilostome Bryozoa”, Paleobiology20, 1994, s.407.

50. J. Polkinghorne, Science and Christian Belief, SPCK, 1994, s.41.

51. Cantor, Michael Faraday.

52. Bu konuda bir örnek için bkz. Banner, The Justification of Science and the Rationality of Religious Belief.

53. S. J. Gould, Bully for Brontosaurus: Reflections in Natural History, Hutchinson Radius, 1991, s.430. Ayrıca diğer bir baskısı, London: Penguin, 1992.

54. R. Dawkins, “The Ultraviolet Garden”, Royal Institution Christmas Lecture No. 4, 1991.

55. E. O. Wilson, Sociobiology: The New Synthesis, Harvard University Press, 1975, s.3.

56. R. Dawkins, Unweaving the Rainbow, London: Penguin, 1998, s.ix-x.

57. F. Crick, The Astonishing Hypothesis: The Scientific Search for the Soul, Simon & Schuster, 1994, s.3.

58. D. M. MacKay, The Open Mind and Other Essays, Leicester: IVP, 1988, s.49.

59. D. Hume, Dialogues Concerning Natural Religion, Nelson Pike’ın önsözünü içeren düzeltilmiş baskı, New York: Bobbs-Merrill, 1970, s.22. Ne tuhaftır ki Hume bu sözleri teist olan Cleanthes’in ağzından aktarır. Hume, konu bağlamında Cleanthes’in dünyanın doğasına ilişkin iddialarından yola çıkarak ilahi olanın doğasını tanımlamaeğilimindeki tasarım argümanını eleştirir.

60. S. Rose, “Reflections on Reductionism”, Trends in Biochemical Sciences 13, 1988, s.160-62.

61. S. Sutherland, “Impoverished Minds”, Nature364, 1993, s.767.

62. N. Bohr, Atomic Physics and Human Knowledge, Wiley, 1958. Ayrıca bkz. A. P. French ve P. J. Kennedy (eds.) Niels Bohr: A Centenary Volume, Harvard University Press, 1985.

63. MacKay, The Open Mind, s.35.

64. Peacocke Theology for a Scientific Age.

65. S. Weinberg, Nature330, 1987, s.433-37.

66. P. Atkins, “Will Science Ever Fail?”, New Scientist, 8 Ağustos 1992. s.32-35.

67. Wilson, Sociobiology, s.296.

68. Jones, in the Introduction to The Language of the Genes, based on the 1991 Reith Lectures.

69. J. Polkinghorne, Reason and Reality, SPCK, 1991, s.21. Polkinghorne, bu kitabının 2. bölümünde “modeller” üzerine “Rational Discourse” başlıklı faydalı bir değerlendirme sunar.“Modellere” dair, benim buradasunduğuma kıyasla çok daha kapsamlı sayılabilecek diğer birtakım değerlendirmeler için bkz:

I. G. Barbour, Myths, Models and Paradigms, London: SCM Press, 1974.

I. G. Barbour, Religion in an Age of Science, London: SCM Press, 1991.

A. R. Peacocke, Theology for a Scientific Age, Oxford: Basil Blackwell, 1990.

A. R. Peacocke, Intimations of Reality, University of Notre Dame Press, 1984.

70. S. McFague, Models of God. Fortress Press, 1987, s.33, Polkinghorne, Reason and Reality’de alıntılandığı gibi, s.30.

71. Polkinghorne, Reason and Reality, s.30.

9. Bölüm

1. Örneğin:

P. Skelton (ed.), Evolution, Addison-Wesley & Open University: 1993.

M. Ridley, Evolution, Oxford: Blackwell Scientific, 1993.

D. Young, The Discovery of Evolution, Cambridge: CUP, 1992.

S. Jones (ed.) The Cambridge Encyclopedia of Human Evolution, Cambridge: CUP, 1992.

2. Moore, The Post-Darwinian Controversies, s.92.

3. G.M. Marsden, Science and Creationism, A. Montagu (ed.),Oxford: Oxford University Press, 1984, s.101.

4. Unutumamalı ki, görüş beyan edenlere yöneltilen sorunun ifade ediliş biçimi, erişilecek istatistiği doğrudan etkileyebilmektedir. Gallup araştırma kuruluşu 1982 yılında ABD’de yaratılışçı inançların yaygınlığını ölçmek üzere bir araştırma gerçekleştirdi. Araştırma çerçevesinde 18 yaş üzeri 1518 yetişkinin görüşü alındı. Neredeyse dörtte biri üniversite öğrencisi olan katılımcıların yüzde 44’ü, “Tanrı insanı geçtiğimiz 10.000 yıl içerisinde belirli bir anda (tek bir yaratma eylemiyle), büyük ölçüde bugünküne benzer biçimde yaratmıştır” şeklindeki inancı benimsediklerini beyan ediyorlardı. Yüzde otuz sekizi teist evrim anlayışını benimsiyor, yüzde 9’uysa gayrı-teist evrimi benimsiyorlardı (geri kalan yüzde 9 ise diğer görüşleri benimsiyordu). Sonuçları 19 Kasım 1986’da The Chronicle of Higher Education’da yayımlanan, Üç Amerikan Eyaleti’ndeki lisans öğrencilerinin denek alındıkları bir araştırmada öğrencilerin yarısından fazlası yaratılışçı olduklarını söylüyorlardı.

5. Young, The Discovery of Evolution, s.115.

6. Young, The Discovery of Evolution, s.127.

7. Moore, The Post-Darwinian Controversies, s.90.

8. Montagu, Science and Creationism, s.121’de alıntılandığı gibi.

9. The Fundamentals’a dair alıntılar şu üç kaynaktan alınmıştır:Livingstone, Darwin’s Forgotten Defenders, s.147-54; Marsden’in Montagu, Science and Creationism, s.102’de geçen sözleri; Numbers’ın Lindberg’de geçen sözleri ve Numbers, God and Nature, s.392-94.

10. Gould, Bully for Brontosaurus’da alıntılandığı gibi, s.421f.

11. Söz konusu iki kitaba dair burada sunulan bilgiler Gould, Bully for Brontosaurus, s. 423’ten alınmıştır.

12. D. B. Paul ve H. G. Spencer, “The Hidden Science of Eugenics”, Nature 374, 1995, s.302-304.

13. Paul ve Spencer, ‘The Hidden Science of Eugenics’te alıntılandığı gibi.

14. S. J. Holmes, Studies in Evolution and Eugenics, London: George Routledge & Sons, 1923, s.62 ve 72.

15. R. Pearl, American Journal of Hygiene1, 1921, s.664-65.

16. Paul ve Spencer, “The Hidden Science of Eugenics”.

17. D. Nelkin, The Creation Controversy, W.W. Norton, 1982, s.33.

18. R. A. Eve ve F.B. Harrold, The Creationist Movement in Modern America, Boston, MA: Twayne Publishers, 1991, s.188.

19. G. M. Marsden, “Literal Interpretations” Nature 360, 1992, s.637-38.

20. R. L. Numbers, The Creationists, Lindberg ve Numbers, God and Nature, s.407-15’te geçtiği gibi.

21. Numbers, The Creationists, s.xi.

22. Nelkin, The Creation Controversy, s.86.

23. Nelkin, The Creation Controversy, s.20.

24. Nelkin, The Creation Controversy, s.173’te alıntılandığı gibi.

25. Yaratılışçı görüşü yayma gayretlerine dair daha ayrıntılı bilgiiçin aşağıda sıralanan kaynaklara bakılabilir:

T. M Berra, Evolution and the Myth of Creationism, Stanford University Press, 1990.

Montagu, Science and Creationism.

Nelkin, The Creation Controversy.

Numbers, Lindberg ve Numbers, God and Nature’dan.

R. L. Numbers, Darwinism comes to America, Harvard University Press, 1998. M. Ruse (ed.) But is it Science? The Philosophical Question in the Creation/Evolution Controversy, New York: Prometheus Books, 1988.

I. L. Zabilka, Scientific Malpractice: The Creation/Evolution Debate, Bristol Books, 1992.

26. “Kansas Kicks Evolution Out of the Classroom”, Nature 400, 1999. s.701; evrim kuramı 2001yılında müfredata yeniden dahil edilmiştir.

27. W. J. Bryan, The Forum 70, Temmuz, 1923, s.1679.

28. H. Morris, King of Creation, San Diego: Christian Literature Press, 1980.

29. C. Matrisciana ve R. Oakland, The Evolution Conspiracy, Harvest House Publishers, 1991, s.15.

30. H. Spencer, Progress: Its Law and Causes, Essays: Scientific, Political and Speculative’de geçtiği gibi, New York, Appleton, 1915, s.35.

31. H. J. Muller, Out of the Night, New York, 1935. J. Glover, What Sort of People Should There Be?’de alıntılandığı gibi, London: Penguin, 1984, s.32.

32. J. D. Bernal, The World, the Flesh and the Devil, London: Cape, 1929, s.68-73.

33. H. Trevor-Roper (ed.), Hitler’s Table Talk, London: Weidenfeld & Nicolson, 1963.

34. R. Dawkins’in Edinburgh BilimFestivali’ndeki konuşmasından,15 Nisan 1992.

35. W. Dykeman ve J. Stokeley, “Scopes and Evolution – the Jury is still out”, New York Times Magazine, 12 Mart 1971,s.72-76.

36. N.J. Segraves, The Creation Report, Creation-Science Research Center, San Diego, 1977,s.17; “Fifteen years of Creationism”, s.2-3.

37. Numbers, Darwinism Comes to America’da alıntılandığı gibi, s.396.

38. Nelkin, The Creation Controversy, s.172.

39. Congressional Report, 9 Nisan 1975, H2585-2587.

40. H. M. Morris, Many Infallible Proofs: Practical and Useful Evidences of Christianity, San Diego: Creation Life, 1972, s.2.

41. D. T. Gish, Evolution: The Fossils Say No!, San Diego: Creation Life, 1972, s.2.

42. Bkz, örneğin, J.A. Endler, Natural Selection in the Wild, Monographs in population biology, Princeton University Press, 1986; “Special News Report”, Science 267, 1995, s.30-33.

43. S. J. Gould, Evolution as Fact and Theory, Discover, Mayıs 1981.

44. Ruse, But Is It Science?, s.35, not 27’de alıntılandığı gibi.

45. Ender rastlanır birkaç örnek için bkz Numbers, The Creationists, s.251-55.

46. Numbers, The Creationists, s.x’da alıntılandığı gibi.

47. Numbers, The Creationists, s.255-57.

48. Numbers, The Creationists, s.290-94.

49. R. Dawkins, “A scientist’s case against God”, Dr. Dawkins’in 15 Nisan 1992 tarihinde Edinburgh Uluslararası Bilim Festivali’ndeki konuşmasının düzenlenmiş metninden, The Independent, 20 Nisan 1992.

50. R. Dawkins, The Extended Phenotype, Oxford: OUP, 1982, s.181.

51. Bkz. Örneğin, Nehemya 9:6; Eyüp 9:1-10, 26:1-14; 36:26 – 41:34; Mezmur 24:1-2; 36:6; 50:10-12; 77:16-20; 104:1-30; 148:7-8; Yeşaya 45:7; Yeremya 10:13; 51:16; Amos 4:13; Matta 5:45; 6:25-34; Elçilerin İşleri17:24-25; Koloseliler 1:15-17; İbraniler 1:1-3.

52. A. Peacocke, Theology For a Scientific Age, genişletilmiş baskı, London: SCM Press, 1993, s.173-77.

53. A. Moore, Science and Faith, London: Kegan Paul, Trench & Co., 1989, s.184.

54. A. Moore, “The Christian Doctrine of God”, C. Gore (ed.) Lux Mundi, 12. baskı, London: Murray, 1891, s.73.

55. Origen, First Principles, kitap iv, bölüm 3, çev.: G.W. Butterworth, 1936.

56. Augustine, The Literal Meaning of Genesis, Cilt 1, çeviri ve önsöz J.H. Taylor, New York: Newman Press, 1982.

57. Bu metinlerin tercümesi ve yorumlar için aşağıdaki kaynaklara bkz:

S. Dalley, Myths From Mesopotamia, Oxford: OUP, 1989.

A. Heidel, The Gilgamesh Epic and Old Testament Parallels, University of Chicago Press, 1946.

A. Heidel, The Babylonian Genesis, 2. baskı, University of Chicago Press, 1951.

58. G. J. Wenham, Word Biblical Commentary, Vol 1, Genesis 1-15, Texas: Word Books, 1987. Bu yorum metninde Yaratılış Kitabı’nın edebi yapısına dair çok daha ayrıntılı bir değerlendirme sunulur.

59. R. Hess, “Genesis 1-2 and recent studies of ancient texts”, Science & Christian Belief7, 1995, s.141-49.

60. Hess, “Genesis 1-2 and recent studies of ancient texts”.

61. Heidel, The Babylonian Genesis, s.132.

62. Dalley, Myths From Mesopotamia, s.9-35.

63. Dalley, Myths From Mesopotamia, s.14.

64. Heidel, The Babylonian Genesis, s.8-9.

65. Heidel, The Babylonian Geneis, s.126.

66. Heidel, The Babylonian Genesis, s.89’da alıntılandığı gibi.

67. Bu yaklaşıma dair daha ayrıntılıbir değerlendirme için bkz. Wenham, Word Biblical Commentary, Vol 1, Genesis 1-15, s.11-15.

68. G.F. Hasel, “The significance of the cosmology in Genesis 1 in Relation to Ancient Near Eastern Paralells”, Andrews University Seminary Studies. 10, 1972, s.1-20.

69. Wenham, Word Biblical Commentary, Vol 1, Genesis 1-15, s.21.

70. The Times, 25 Ekim 1995.

71. Hess, “Genesis 1-2 and recent studies of ancient texts”.

72. Wenham, Word Biblical Commentary, Vol 1, Genesis 1-15, s.xiix.

10. Bölüm

1. Yaratılışçı görüşü yayma gayretleri 80’li yıllarda yükselişe geçiyor, çok sayıda edebi yayına vesile oluyordu. Aşağıda bu dönemde yazılan kitaplardan birkaç örnek ve akımın günümüz temsilcilerince yazılmış birtakım başlıklar sıralanır. Bu kaynaklar akım çerçevesinde gelişen çeşitli bakış açılarını yansıtırlar:

Blackmore and Page, Evolution: The Great Debate.

Derek Burke (ed.), Creation and Evolution, Leicester: IVP,1985.

N. Eldredge, The Triumph of Evolution and the Failure of Creationism, Macmillan, 2000.

A. Flew, Darwinian Evolution, Paladin, 1984.

Douglas Futuyama, Science on Trial: The Case for Evolution, New York: Pantheon Books, 1983.

S. Goldberg, Seduced by Science, New York University Press, 1999.

J. Haught, God After Darwin, Westview Press, 1999.

James Houston, I Believe in the Creator, London: Hodder & Stoughton, 1979.

Philip Kitcher, Abusing Science: The Case Against Creationism, Milton Keynes: Open University Press, 1983.

K. Miller, Finding Darwin’s God, Cliff Street Books, 1999.

Mark Ridley, The Problems of Evolution, Oxford: OUP, 1985.

E. G. Nisbet ve N. H. Sleep, “The Habitat and the Nature of Early Life”, Nature409, 2001,s.1080-1091.

S. B. Carroll, “Chance and Necessity: The Evolution of Morphological Complexity and Diversity, Nature409, 2001, s.1102-1109.

R. D. Knight ve L.F. Landweber, “The Early Evolution of the Genetic Code”, Cell 101, 2000, s.569-72.

M. Pagel, “Inferring the Historical Patterns of Biological Evolution”, Nature401, 1999, s.877-84.

12. Dennett, Darwin’s Dangerous Idea, s.83.

13. Dawkins, The Blind Watchmaker, s.50.

14. Dennett, Darwin’s Dangerous Idea, s.135.

15. C. Darwin, 1887, Durant Darwinism and Divinity, s.67’de geçtiği gibi.

16. K. Thomas, Man and the Natural World: Changing Attitudes In England 1500-1800, London: Penguin, 1983, s.40.

17. Thomas, Man and the Natural World.

18. Thomas, Man and the Natural World, s.117’de alıntılandığı gibi.

19. The Times, 23 Ocak 1996, s.1. Emniyet müdürlüğü bu konuda bir kamu davası açıyor, ancak kaybediyordu. Dava Metropolitan Emniyet müdürlüğüne 2,644 Pounda mal oluyordu.

20. Gould, Bully for Brontosaurus, s.338-39. Gould’un bu ciltte geçen ve söz konusu alıntının kaynağı olan “Kropotkin Was No Crackpot” başlıklı makalesi,“Dişleri ve pençeleri kan kırmızısına boyanmış doğa” anlayışına dair açıklayıcı bir değerlendirme sunar.

21. Durant Darwinism and Divinity, s.67’de alıntılandığı gibi.

22. H. J. Van Till, “Basil, Augustine, and the doctrine of creation’s functional integrity”, Science & Christian Belief8, 1996, s.21-38.

23. I. Berlin, The Hedgehog and the Fox, Weidenfeld, London, 1967.

11. Bölüm

1. Çeşitli görüşleri yansıtan tanımlamalar için bkz:

A. C. Danto “Naturalism”, P. Edwards (ed.) The Encyclopedia of Philosophy, 5. cilt, New York: Macmillan, 1967.

A. Plantinga, “Methodological Naturalism”, Nisan 1993’te University of Notre Dame’de sunulan “Our knowledge of God, Christ, and nature” başlıklı konferansta sunulan tez.

W. B. Drees, Religion, Science and Naturalism, Cambridge: CUP, 1996.

2. M. Ruse, Taking Darwin Seriously, Oxford: Basil Blackwell, 1986.

3. C. Lumsden & E.O. Wilson, Genes, Mind, and Culture, Cambridge, MA: Harvard University Press, 1981.

4. T. J. Bouchard, D. T. Lykken, M. McGue, N. L. Segal ve A. Tellegen, “Sources of Human Psychological Differences: The Minnesota Study of Twins Reared Apart”, Science250, 1990, s.223-28.

5. B. Devlin, M. Daniels ve K. Roeder, “The Heritability of IQ”, Nature388, 1997, s.468-71; M. McGue, “The Democracy of the Genes”, Nature388,1997, s.417-18.

6. Wilson, Sociobiology, s.2.

7. E. O. Wilson, Consilience: The Unity of Knowledge, Abacus, 1998, s.165. Ayrıca bkz. bu bölümün yazımının tamamlanmasından sonra yayımlanan H. Rose ve S. P. R. Rose’ın Alas, Poor Darwin: Arguments Against Evolutionary Psychologybaşlıklı kitaplarında geçenEvolutionary Psychology başlıklı bölüm, London: Jonathan Cape,2000.

8. Wilson, Sociobiology: E.O. Wilson, On Human Nature, Harvard University Press, 1978.

9. D. Barash, Sociobiology and Behavior, New York: Elsevier, 1977.

10. Wilson, Sociobiology, s.167.

11. D. Barash, The Whisperings Within: Evolution and the Origins of Human Nature, London: Penguin, 1979.

12. E. O. Wilson, The New York Times Magazine, 12 Ekim 1975.

13. R. Thornhill ve C.T. Palmer, A Natural History of Rape: Biological Bases of Sexual Coercion, MIT Press, 2000. J.A. Coyne ve A. Berry’nin sert eleştiriler içeren değerlendirme yazısı için bkz. Nature404, 2000, s.121-22.

14. M. P. Ghiglieri, The Dark Side of Man: Tracing the Origins of Male Violence, Perseus, 1999. Bkz. R.C. Lewontin’in eleştiri yazısı Nature 400, 1999, s.728-29.

15. Lumsden ve Wilson, Genes, Mind and Culture.

16. Lumsden ve Wilson, Genes, Mind and Culture, s. ix, not 80.

17. Lumsden ve Wilson, Genes, Mind, and Culture, s.349.

18. C. J. Lumsden, Ethology and Sociobiology10, 1989, s.12-13.

19. P. Kitcher, Vaulting Ambition: Sociobiology and the Quest for Human Nature, Cambridge, MA: MIT Press, 1985, s.344-50.

20. Daha kapsamlı bir evrimsel kültürel değişim kuramı anlayışı ve çeşitli sosyobiyoloji kuramlarına dair benim burada sunduğum özet niteliğindeki tanımlamalara kıyasla çok daha ayrıntılı bir değerlendirme için bkz. W. H. Durham, Coevolution, Genes, Culture, and Human Diversity, Stanford, CA: Stanford University Press, 1991.

21. B. Berlin ve P. Kay, Basic Color Terms: Their Universality and Evolution, Berkeley and Los Angeles, California, University of California Press, 1969.

22. Berlin and Kay, Basic Color Terms, s.2-3. Papua Yeni Gine’nin Berinmo kabilesini konuedinen daha yakın zamanda gerçekleştirilmiş araştırmalar, renk ayrımı konusunda dilin çok daha etkili olduğunu göstermiştir. Bu veri birtakım nöronların renk yelpazesini eksiksiz biçimde algılayabildikleri düşüncesiyle örtüşmez: J. Davidoff, I. Davies ve D. Roberson, “Colour Categories in a Stone-Age Tribe”, Nature398, 1999, s.203-204.

23. R. H. Masland, Science 271, 1996, s.616-17; V. Walsh, Current Biology 5, 1995, 703-705; M. Neitz ve J. Neitz, Science267, 1996, s.1013-16; S-K. Shyue, D. Hewet-Emmett, H. G. Sperling, D. M. Hunt, J. K. Bowmaker, J. D. Mollon ve W-H. Li, Science269, 1995, s.1265-67; L. Stryer, Proceedings of the National Academy ofSciences USA 93, 1996, s.557-59 ve “Vision: From Photon to Perception” başlıklı sempozyumda sunulan diğer tezler.

24. S. Pinker, The Language Instinct: The New Science of Language and Mind, London: Penguin, 1994. Diğer bir yaklaşım için bkz. M. Tomasello, The Cultural Origins of Human Cognition, Harvard University Press, 1999.

25. Bu kısımda özellikle Durham, Coevolution, Genes, Culture, and Human Diversity, s.289-360.

26. K. Hopkins, “Brother-Sister Marriage in Roman Egypt”, Comparative Studies in Society and History22, 1980, s.303-54.

27. P. L. van der Berghe, “Human Inbreeding Avoidance: Culture in Nature”, Behavioural and Brain Sciences 6, 1983, s.91-123.

28. J. Shepher, Incest: The Biosocial View, London: Academic Press, 1983.

29. Durham bu uygulamanın sonuçlarını özetler, Coevolution, Genes, Culture, and Human Diversity, s.311-13.

30. P. Bateson, Nature295, 1982, s.236-37; C. Packer, Animal Behaviour 27, 1979, s.1-36; A. Pusey, Animal Behaviour28, 1980, s.543-52.

31. F. Livingstone, “Cultural Causes of Genetic Change”, G. Barlow ve J. Silverberg (eds), Sociobiology: Beyond Nature/Nurture?, Washington, USA:American Association for the Advancement of Science, 1980,s.307-29.

32. C. Lumsden ve E. O. Wilson, Promethean Fire, Harvard University Press, 1983, s.127-30.

33. Kitcher, Vaulting Ambition.

34. R. V. Burton, “Folk Theory andthe Incest Taboo”, Ethos504, 1973, s.504-16.

35. Burada üzerinde durulan hususlara dair daha ayrıntılı bir değerlendirme için bkz. Durham, Coevolution, Genes, Culture, and Human Diversity, 6. bölüm.

36. M. Kaffman, “Sexual standardsand behaviour of the kibbutz adolescent”, American Journal of Orthopsychiatry47, 1977, s.207-17. Ayrıca bkz. Amia Lieblich’in 70’li yılların sonunda İsrail’deki en büyük Kibbutz topluluklarından birinin üyeleriyle gerçekleştirdiği röportajlar; A. Lieblich, Kibbutz Makom, London; Andre Deutsch, 1982. Ayrıca Tayvan’daki çocuk evlilikleri konusundaki araştırmalarının sonuçlarını ayrıntılı olarak aktaran yazarlar, eriştikleri verileri yorumlarken alabildiğine temkinli davranıyorlardı: Bkz. A. P. Wolf ve C. Huang, Marriage and Adoption in China 1845-1945, Stanford University Press, 1980.

37. M. Greenberg ve R. Littlewood, “Post-adoption Incest and Phenotypic Matching: Experience, Personal Meanings and Biosocial Implications”. British Journal of Psychology68, 1995, s.29-44.

38. Lumsden ve Wilson, Promethean Fire, s.30.

39. S. J. Gould, “Sociobiology and Human Nature: A Postpanglossian Vision”, Sociobiology Examined. A. Montagu (ed.) Oxford: OUP, 1980, s.283-90.

40. J. Roughgarden, Theory of Population Genetics and Evolutionary Ecology: An Introduction, New York: Macmillan,1979.

41. W. D. Hamilton, “The Evolution of Altruistic Behaviour”, American Naturalist 97, 1963, s.354-56; W. D. Hamilton, “TheGenetic Evolution of Social Behaviour”, Journal of Theoretic Biology7, 1964, 1-52; R.L. Trivers, “The Evolution of Reciprocal Altruism”, Quarterly Review of Biology46, 1971, s.35-57. Ancak şunu da belirtmek gerekir ki, daha yakın zamanda gerçekleştirilen araştırmalara göre akrabalar arasında gelişebilen rekabet soydaşlığa dayalı özgeciliği geçersiz kılabilmektedir. Örneğin bkz. S. A. West et al., “Testing Hamilton’s Rule with Competition Between Relatives”, Nature409, 2001, s.510-13.

42. Örneğin bkz. L. Mealey, “The Sociobiology of Sociopathy: An Integrated Evolutionary Model”, Behavioral and Brain Sciences 18, 1995, s.523-99 ve kaynakta sunulan referanslar.

43. R. Axelrod, The Evolution of Cooperation, New York: Basic Books, 1984.

44. Mealey, “The Sociobiology of Sociopathy”, s.524.

45. Ruse, Taking Darwin Seriously,s.221.

46. Ruse, Taking Darwin Seriously,s.255 ve s.272.

47. Wilson, Consilience, s.157.

48. Ruse, Taking Darwin Seriously,s.253.

49. Wilson, On Human Nature, 1978.

50. Wilson, On Human Nature, s.119.

51. D.S. Wilson ve E. Sober, “Re-introducing Group Selection to the Human Behavior Sciences”,Behavioral and Brain Sciences 17, 1994, s.585-608, 1994.

52. Wilson ve Sober, “Re-Introducing Group Selection to the Human Behavior Sciences”, s.605.

53. P. Hallie, “From Cruelty to Goodness”, C. Sommers ve F. Sommers (eds), Vice and Virtuein Everyday Life, New York: Harcourt Brace Jovanovich, 1989, s.9-24.

54. R.P. Busse, “From Belief to Unbelief and Back to Belief: A Response to Michael Ruse”, Zygon29, 1994, s.55-65.

55. D. Hume, Treatise of Human Nature, Oxford: Clarendon Press, 1978, s.469.

56. Moore’un “doğalcı yanılgı” kavramı Principia Ethica’nın asla yayımlanmayan ikinci taslağının önsözünde daha açıkça sunulmuştur. Ancak, Moore’un önsözü P. F. Strawson (ed.) tarafından Studies in the Philosophy of Thought and Action’daözetlenir, London: Oxford Paperbacks, 1968. Yanılgıya dair diğer birtakım değerlendirmeleriçin bkz, P. Foot (ed.), Theory of Ethics, Oxford: Oxford Readings in Philosophy, 1967.

57. Ruse, Taking Darwin Seriously,s.242.

58. R. Grunberger, Social History of the Third Reich, Weidenfeld & Nicholson, 1971.

Grunberger, üniversitelerde birtakım kürsüleri işgal eden 300 eğitimcinin, seçmeni Hitler’e oy vermeye davet eden bir bildiriye imza attıklarını aktarır. “Nazi akımıyla aslında hiçbir bağı olmayan birçok akademisyen, Yahudi aleyhtarlığı ve Sturmabteilung’un zulmü gibi yan etkilerine rağmen, bu ulusalakımı tazeleyici ve özünde sağlıklı bir girişim olarak yorumluyorlardı.