GALATYA

M.Ö. üçüncü yüzyılda Avrupa'dan Gallar göç edip Anadolu'daki Frikyalı ve Kappadokyalı halklara egemen kesildi. Üç ayrı krallık kurdular. Trokmi adını taşıyan kolu doğuya yerleşerek başkentlerini Tavium'da kurdular. Tavium kentinin harabeleri Yozgat'ın batısında 40 kilometre uzaklığındaki Büyük Nefes Köyü'ndedir. Tektosages denen kolu başkentlerini Ankara'da kurdular. Tolistobogii adlı kolu batıya yerleşerek başkentlerini Pessinus'da yaptılar. Pessinus Sakarya ırmağının sol kıyısında Eskişehir'e bağlı Sivrihisar'ın güneyinde 15 kilometre uzaklığında bulunan Ballıhisar'dadır.

M.Ö. 25 yılında Galatya Roma İmparatorluğu'nda bir eyalet oldu. Oysa bu eyalet eski Galatya krallıklarından daha geniş oldu. İçine Pontus, Frikya, Likaonya, Pisidya, Paflagonya ve İsaurya'dan parçalar aldı. Pavlus ilk haber gezisinde gemiyle Kıbrıs'tan Antalya'ya yakın olan Perge'ye ulaştı (Res.İş. 13:13). Oradan gittiği bugün Isparta'ya bağlı Yalvaç olarak tanınan Pisidya Antakyası (a.14), Konya (İkonium; a.51; 14:1-5), "Likaonya'nın kentleri olan Listra ile Derbe" (14:6) Galatya eyaletine bağlı kentlerdi. Pisidya Antakyası Frikya Galatyası'nda, Listra ve Derbe Likaonya Galatyası'ndaydı.

Ancak Derbe (Devri Şehri) Pavlus'un ziyaretinden bir iki yıl önce Kommagene kralı Antiokus'un yönetimine verilmişti. Bu nedenle Pavlus Listra'dan kaçmak zorunda kalınca Derbe'ye sığınabildi (14:20). Orada taşa tutulmasından aldığı yaraların iyi oluncaya kadar uzunca bir süre kalmış olabilir. Galatya kiliselerine yazdığı mektup'ta "Anımsarsanız, Sevinç Getirici Haber'i sizlere ilk gelişimde bedensel hastalığım nedeniyle müjdelemiştim. Bedensel durumum sizler için kötü bir deneyimdi. Öyleyken beni ne aşağı gördünüz ne de bir yana ittiniz" (Galatyalılar 4:13). Oradan tekrar Listra, Konya ve Pisidya Antakyası'ndan geçip "kilise topluluklarının her birine İhtiyarlar" atadı (Res.İş. 14:23). Yazdığı Galatya kiliseleri bunlar mıydı? Bazı uzmanlar buna evet deyip Galatyalılara Mektub'un M.S. 48 ya da 49 yılında aynı konuyu tartışan Yeruşalem Konseyi'nden (Res. İş. 15:1-21) hemen önce yazıldığı üzerinde dururlar. Başkaları (örneğin Sevinç Getirici Haber çevirisinde Galatyalılar'a Mektub'un önsözünü yazan) Pavlus'un başka yolculuklarında (belki de Res.İş. 16:6) eski Galatya krallıklarını gezip orada kiliseler kurduğunu sandıkları için Galatyalılar'a Mektub'un çok daha geç bir tarihte yazıdığını öne sürerler. Oysa daha geç bir tarihte yazıldıysa Pavlus niçin Yeruşalem Konseyi'nin kararına değinmiyor?

Pavlus Antakya'dan Derbe'ye gitti (Res.İş. 16:1). Oradan da "Frikya ile Galtya bölgesinden geçtikten sonra" Asya'ya (Ege bölgesine) girmek üzereyken Kutsal Ruh orada Tanrı Sözü'nü yaymasını engelledi (16:6). Yunancası Frikya Galatyası anlamına gelebilir. Pavlus üçüncü haber gezisinde Antakya'dan sonra "Galtya ve Frikya bölgesinde sırayla yer yer" dolaştı (18:23).