3. VAADE İMAN

‘Atalar’ın Dönemi

Yaratılış’ın (Tekvin’in) ilk 11 bölümünde, Tanrı’nın insanlığı bir bütün olarak ele aldığını gördük. İnsanlığın Babil’de dünyanın birçok değişik yerine dağıtılması bu dönemin sonuna işaret eder ve bu noktadan sonra Eski Antlaşma tarihi bir tek ulusla, İsrail’le ilgilenir ve diğer uluslar da İsrail’le ilişkiye girdikleri müddetçe önem kazanırlar. Tanrı’nın tüm insanları bereketleme yolu olarak da kullanacağı bir aile seçmesiyle Yaratılış 12’de yeni bir dönem başlamış oldu. Böylece, Yaratılış kitabını şöyle bir çizelgeyle gösterebiliriz:

İbrahim kadar insanlar tarafından saygı duyulan çok az insan vardır. Yahudiler, Müslümanlar ve Hıristiyanlar, hepsi ona “baba”ları gözüyle bakarlar – bu “babalık” ya İbrahim’in oğulları İshak (Yahudiler) ve İsmail (Müslümanlar) aracılığıyla fiziksel, ya da “iman edenlerin hepsinin manevi babası” (Hıristiyanlar – Rom.4:11) olarak ruhsal biçimdedir. Bu “Ataların Döneminde”, Tanrı Kendini ve amaçlarını İbrahim’e, sonra oğlu İshak’a, sonra da torunu Yakup’a bildirmiştir. Bu dönem, Tanrı yüreğini ölümlü insana açtığı ve onlarla sonsuz bir antlaşmaya girdiğinden, Tanrı’nın esinleri bakımından zengin bir dönemdi. Ayrıca bu dönemde Tanrı’nın vaadinin lütufkâr yönlerini ve Tanrı’nın amaçlarının çok uzaklara erişen kapsamını görmeye başlıyoruz.

Bu dönem o denli önemliydi ki, bu dönemden sonra Tanrı Kendini, “İbrahim’in Tanrısı, İshak’ın Tanrısı ve Yakup’un Tanrısı” (Çık.3:6, 15) diye tanıtmıştır. Gelecek çağlar boyunca Tanrı’nın halkı, Tanrı’nın bu üç ataya olan değişmez bağlılığını öne sürerek, O’nun kendilerini bırakmaması gerektiğini yakarışla dile getirmişlerdi. İsrail günah işlediğinde Musa da öyle yapmıştı:

“Ya Rab... Kulların İbrahim’i, İshak’ı, İsrail’i anımsa. Onlara kendi üzerine ant içtin: ‘Soyunuzu gökteki yıldızlarkadar çoğaltacağım’ dedin, ‘Söz verdiğim bu ülkenin tümünü soyunuza vereceğim. Sonsuza dek onlara miras olacak’”(Çık.32:13).

Yaratılış 12–50 bölümleri, İsrailoğullarının ilk atalarının yaşamları etrafında aşağıda gösterilen şekilde düzenlenmiştir:

Bu bölümlerde anlatılan öykü, dünya tarihini değiştirecek kadar önemli ve derin olduğu kadar da basittir. Tanrı, Mezopotamya’da İbrahim’e görünür ve onu yabancı bir diyar olan Filistin’e çağırır. İmanla Tanrı’ya itaat eden İbrahim, hayatını o diyarda, çadırda yaşayan göçebe bir yabancı olarak geçirir. Oğlu İshak ve torunu Yakup da onu izler, hiçbir zaman bir karış toprak sahibi olmazlar. Sadece Yakup’un oğlu Yusuf politik bir güç kazanır. Kardeşleri tarafından köle olarak satıldıktan sonra, mucizevi bir şekilde Mısır krallığının en nüfuzlu ikinci adamı olma konumuna yükselir. Öykü, ailenin, Yakup ve on bir oğlunun büyük bir kıtlık sırasında gitmek zorunda kaldıkları Mısır’da yeniden birleşmesiyle son bulur.

ATALAR VE KOMŞULARI

Bu atalar putperest ulusların arasında yaşıyorlardı. Bu uluslarla olan ilişkileri anlatımın arasına serpiştirilmiştir ve olayın önemli bir parçasını oluşturur:

İbrahim

• Bir kıtlık sırasında geçici olarak Mısır’a göçer ve karısı Sara’nın kimliği hakkında Firavun’u yanıltır (12:10-20).

• Kuzeni Lut’u kurtarmak için yerel krallıkların arasında çıkan bir savaşa karışmak zorunda kalır; (Salem kralı ve Yüce Tanrı’nın rahibi) Melkisedek tarafından bereketlenir ve Sodom kralı tarafından sunulan ödülü kabul etmez (bölüm 14).

• Lut’un yaşadığı yargıya mahkum edilmiş Sodom şehri için Tanrı’ya dua eder; şehrin Tanrı tarafından yok edilişine tanık olur (18:16–19:29).

• Filistinliler’in arasında yaşar ve yine karısı Sara’nın kimliği hakkında onların kralı Avimelek’i yanıltır (bölüm 20).

• Tanrı’nın bereketlerinin İbrahim’le birlikte olduğunu gören Avilemek’le bir antlaşma yapar (21:22-34).

• Hititliler’den Sara’yı gömmek için bir toprak satın alır (bölüm 23).

İshak

• Babası gibi, Avimelek’i karısı Rebeka’nın kimliği hakkında yanıltır ve onunla bir antlaşma yapar (26:1-17, 26–33).

Yakup

• Yusuf’la buluşmak ve kıtlıktan kaçmak için oğullarıyla birlikte Mısır’a taşınır (bölüm 46).

• Firavunla tanışır ve onu kutsar (47:1-11).

Mısır’da ölür, Mısırlılar onun için ağlarlar ve İbrahim tarafından vaat edilen diyarda satın alınan yere gömülür (50:1-14).

Yusuf

• Mısır’a köle olarak satılır (bölüm 37).

• Bir köle ve Mısır’da hapishanede bulunan biri olarak Tanrı tarafından bereketlenir; Firavun’dan sonraki en yüksek konuma yükselir; Mısırlı bir kadınla evlenir ve iki oğlu olur (39–41’inci bölümler).

• Mısır’da ölür; Mısırlılar tarafından mumyalanır (50:22-26).

Bu uluslar, Yaratılış bölümünde, dağılmış bütün tanrısız ulusların temsilcileri olarak görülürler. Özellikle Sodom, Tanrı’ya yüz çevirip yozlaşan bir halkın örneğini bize göstermektedir (bkz. Yah.7). İbrahim, Tanrı’nın o kötü şehirde en az on doğru kişi bulacağını umut eder, ama on kişi bulunamaz (18:16-33)! Lut, İbrahim’e verilen vaade iman ederek Tanrı tarafından “doğru” sayılmasına rağmen tereddüt ettiği için şehirden zorla kolundan tutularak çıkarılır (19:1-22). İbrahim durup Tanrı’nın ateşli yargısı kötü Sodomlular’ın üzerine indikten sonra yükselen dumanlara bakar (19:27-29).

Bu anlatımlardan ayrıca Tanrı halkının gelecekteki beş düşmanının köklerini öğreniyoruz: İsmailoğulları, Moavlılar, Amonlular, Edomlular ve Amalekler. Bu uluslar, ataların ve onların akrabalarının günahlarının sonucunda doğmuşlardı²⁷.