Gerek Daniel’in örnek imanını sergileyen olaylar, gerek de içinde bildirilen geleceğe ilişkin ön bildirilerin yerine gelişinin (henüz bir kısmı gerçekleşti) hayranlıkla tarihte izlenilebilmesi, Daniel kitabını İsa Mesih inanlıları arasında çok sevilen bir kitap haline getiriyor. Kitabın konusu, sürgün döneminde Tanrı’nın kendisinin nasıl İsrail’in gereksinimlerini sağladığı ve halkı için bir gelecek hazırlamasıdır. Dan. Tanrı’nın diğer tanrılardan ne denli yüce ve büyük olduğu vurgulanmak için yazılmıştır. Tarih bu Tanrı’nın elindedir ve tarihi istediği yöne çevirebilir, olacaklara ilişkin ön bildiride bulunabilir. Ve O, çocuklarını en büyük denemelerden geçirebilir.
Daniel (İbranice: “Tanrı benim yargıcımdır”) İ.Ö. 606 yılındaki sürgüne ilk götürülenlerin arasında genç yaşta, yabancı tanrılara hizmet etmek ve eğitilmek üzere Nebukadnessar’ın sarayına, Babil’e getirilir, ancak o Yahweh’e sadık kalır. Bu nedenle Tanrı onun yanında olur ve onu bereketler. Babil sarayında üstün bir memuriyet derecesine ulaşır. İ.Ö. 539’daki Babil’in çöküşünü görür ve Persler döneminde kral Darius ve kral Koreş yönetimi altında en yüksek kademede görev yapar. Bununla birlikte, hem Daniel’in kendisi, hem de onunla beraber sürgüne getirilen arkadaşları, en ağır baskılara ve denenmelere karşı duran örnek inanlılardır.
Örnek yaşamı dışında Daniel geleceği kısmen birkaç yüzyıl öncesinden bildiren görümleriyle göze çarpar. Özellikle dünya güçlerini sıralar (Böl. 2 ve 7) ve bunun yanında İ.Ö. 2. yüzyıldaki olayları (Suriye kralı Antiyokus Epifanes) tamı tamına önceden bildirir.
Dan. Nebukadnessar’ın Asur’u ve Mısır’ı tümden yenilgiye uğrattığı ve Babil’in dünya gücü olduğu, Yahuda’nın da sona erdiği ilk sürgüne götürülme döneminde başlar. Daniel bu dönemde onlarca yıl (605-539) Babil sarayında yaşar. Koreş idaresindeki Persler Babil’i ele geçirip yeni dünya gücü haline gelince, kariyeri Persler arasında devam eder. Saraylardaki yaşamı ve hizmeti yaklaşık İ.Ö. 605’ten 536 yılına dek sürer.
Daniel’in doğumu ruhsal uyanış yaşanan Yoşiya’nın dönemine rastlar. Bu onu etkilemiş olmalıdır ve Babil sarayında sürdüğü yaşamı boyunca Yahweh’e sadık kalmasının bir açıklaması olabilir. Baştan beri Babil’de putataparlığın (dindar Nebukadnessar’ın Marduk’a tapması, vb.) etkisi altında yaşamasına karşın bunlardan etkilenmez.
Kuruluş düzeni
Yabancı bir diyardaki Daniel ve arkadaşları Böl. 1-6
Daniel’in görümleri Böl. 7-12
Özellikle dikkat ediniz
İlk altı bölümde olayların anlatımının, ikinci altı bölümdeyse görümlerin yer almasıyla kitabın iki parçaya bölünmesi.
Yazımda kullanılan iki ayrı dil: 1:1-2,4a ve 8:1-12,13 normalde İbranice yazılmışken, 2:4b-7:28 kesimi Aramice’dir (EA’daki diğer Aramice elementler: Ezra 4:8-6:18; 7:12-26; Yar. 31:47; Yer. 10:11’deki yer ismi).
Sayıların kullanılma özelliği, daha doğrusu gelecekte olacak olayların sıralanışı: 70 “yıl haftası”, birbirini izleyen 4 İmparatorluk, vb.
Çok sayıdaki resimlemeler ve simgelerle karşımıza çıkan apokalips elementler (krşl. Yşa., Hez. Zek., Va.).
Ulusların geleceği konusuna verilen ağırlık (İsrail ve Yahuda nadiren konu edilmekte).
Yerine gelen peygamberliklerin kesin kontrol edilebilirliği; her şeyden önce birbirini izleyen dünya güçleri (Böl. 2 ve 7), Büyük İskender ve 8:20-22’deki diyadok (Açıklama: Diyadoklar Büyük İskender’in ölümüyle kendisini hükümdar ilan eden generallerdir.) krallıkları. Böl. 11’deki diyadoklar, Antiyokus Epifanes, İ.Ö. 2. yüzyıldaki Makkabeler ayaklanması.
Peygamberliklerde verilen kesin tarihler (yorumunun her zaman kolay olmadığı söylenmeli). Örneğin, Yeremya tarafından bildirilmiş olan 70 yıllık Babil esareti (Dan. 9:1; geniş bilgi için bkz. Ezra); veya, 9:24-27’de bildirilen 70 “yıl haftası” (1 hafta = 7 yıl); 49 yıl (=587-538) bir hükümdara, yani İ.Ö. 538 yılına, Koreş’in Yeruşalim’in yeniden kurulması iznini verene dek; 62 hafta, yani meshedilmiş olana dek 434 yıl, yani Mesih’e dek: İ.Ö. 440’ta Nehemya’nın yeniden inşa etme çalışmalarından İsa’nın doğum yılı olması gereken İ.Ö. 6 yılına dek.
Dan. kitabındaki birçok mucize: Kızgın fırından, aslan çukurundan kurtuluş, vb.
Nebukadnessar’ın sarayına – henüz çocuk denecek yaşta – gelen ve orada tüm denenmelere dayanan Daniel’in sağlam imanı (Dan. 1).
Nebukadnessar’ın düşünde gördüğü heykel ve Daniel’in bu düşü dört dünya gücü Babil, Pers, Grek ve Roma İmparatorlukları olarak yorumlaması. Ona hem düş hem de yorumu Tanrı tarafından bildirilmişti (Dan. 2; A 28’de Daniel tüm yüceliği Tanrı’ya vermesine bkz., Yar. 41:16’daki Yusuf’u ve 7. bölümdeki dört yaratık görümünü andırıyor).
Tanrı’nın krallığının kuruluşu (Dan. 2:44): “Bu krallar döneminde Göklerin Tanrısı hiç yıkılmayacak, başka halkın eline geçmeyecek bir krallık kuracak. Bu krallık önceki krallıkları ezip yok edecek, kendisiyle sonsuza dek sürecek”.
Ya bir melek ya da Mesih’in kendisi olan, Daniel’in üç arkadaşını kurtaran kızgın fırındaki dördüncü adam (Dan. 3).
Nebukadnessar’ın Tanrı’yı tanıması ve Yahweh’e ilişkin tanıklığı (Dan. 3).
Nebukadnessar’ın deliliği ve sonunda tapınışı (Dan. 4 – A 37): “Ben Nebukadnessar Göklerin Kralı’na şükrederim. O’nu över, yüceltirim. Çünkü bütün yaptıkları gerçek, yolları doğrudur; kendini beğenmişleri alçaltmaya gücü yeter”.
Dan. 5’teki duvardaki tanınmış yazı ve Babil’in sonu, İ.Ö. 539.
Belşassar’ın krallığında Daniel’in ülkenin “üçüncü” adamı oluşu (Dan. 5:16). (Belşassar – ülkedeki “ikinci” kişi – yönetim işlerinden elini çekmiş olan babası Nabonid’in – ülkedeki “birinci” kişi – yerini almıştı).
Dua yasağını tanımayan ve bu nedenle aslan çukuruna atılan Daniel’in sadakati (Dan. 6) ve Darius’un tanıklığı (6:26): “Krallığımda yaşayan herkesin Daniel’in Tanrısı’ndan korkup titremesini buyuruyorum. O yaşan Tanrı’dır, sonsuza dek var olacak, krallığı yıkılmayacak, egemenliği son bulmayacak”.
Mesih mualifine (Deccal, Antichrist) ilişkin çok sayıda değiniler (“Küçük boynuz”, Dan. 7+8; “Sonda ortaya çıkacak kral”, Dan. 11; 1260 gün, daha doğrusu kutsal yerin murdar edildiği 3 ½ yıl);
İsa’nın göklere yükselişine ilişkin ön bildiri, (Dan. 7:13f): “Gece görümlerimde insanoğluna benzer birinin göğün bulutlarıyla geldiğini gördüm. Eskiden beri var Olan’ın yanına doğru ilerledi, O’nun önüne getirildi. O’na egemenlik, yücelik ve krallık verildi. Bütün halklar, uluslar ve her dilden insan ona tapındı. Egemenliği hiç bitmeyecek sonsuz bir egemenlik, krallığı hiç yıkılmayacak bir krallıktır”.
Dan. 8’de, koç ve teke arasındaki savaş: Persler’le Grekler arasındaki acımasız savaşı yüzlerce yıl önceden bildiriyor ve “Teke” olarak betimlenen Büyük İskender’in savaştan zaferle çıkacaktır.
Bu olay dışında sadece Vaftizci Yahya’nın ve İsa’nın doğum haberinin müjdelenmesinde Luk. 1’de gördüğümüz, melek Cebrail’in Dan. 8-9’da ortaya çıkışı.
Daniel’in halkının ve atalarının günahları için onlar adına ettiği tövbe duası (Dan. 9).
Kalıcılığı olan günah aflığına ilişkin ön bildiri (9:24).
Baş önderlerden melek Mikail’in ortaya çıkışı (Dan. 10-12, bkz. Yah. 9; Va. 12:7).
Tanrı’nın melekleriyle ülkelerin melek önderleri arasındaki savaşlara ilişkin bilgi (Dan. 10).
EA’da nadiren rastlanan, ölülerin dirilişi konusunda bilgi (Dan. 12:2): “Yeryüzü toprağında uyuyanların birçoğu uyanacak: Kimisi sonsuz yaşama, kimisi utanca ve sonsuz iğrençliğe gönderilecek”.
Daniel’e verilen kitabını “son gelinceye dek” mühürlemesi görevi: “Ama sen, ey Daniel, son gelinceye dek bu sözleri sakla, kitabı mühürle. Bilgileri artsın diye birçokları oraya buraya gidecek” (Dan. 12:4 – Va.’de bildirilenden –“beklenen zaman yakındır”– çok daha farklı, Va. 22:10: “Sonra bana, ‘Bu kitabın peygamberlik sözlerini mühürleme’ dedi, ‘Çünkü beklenen zaman yakındır’”).