Vaiz kitabı Tanrı’sız bir yaşamın ne denli anlamsız ve boş olduğunu gösterir. Bir kişi gerçek mutluluk ve yaşam doluluğunu ancak içersinde Tanrı korkusu hüküm süren bir yaşam yaşamasıyla bulur. Sadece bu dünya yaşamını kovalamak ümitsizliğe ve boşluğa sürükler. Yalnızca Tanrı’ya yönelenler gerçek yaşamın ne olduğunu bilir. Yazar Süleyman’dır (1:1).
Kuruluş düzeni
Tüm dünyevi şeylerin boşluğu 1-3
Tümden dünyasal bir yaşam 4-6
Bilgelik ve akılsızlık 7-10
Günü ve gençlik çağını yararlı kıl 11-12
Özellikle dikkat ediniz
Açıklıkla Süleyman’ı işaret eden başlık (Süleyman bilgeliğiyle tanınmıştı ve 3000 özdeyiş yazmıştı).
Tanrı korkusu olmayan, tümden dünyasal yaşamın olumsuz, çok kötümser tanımlanışı (“boş“, rüzgarı kovalamaya kalkışmak”).
Defalarca yinelenen zevki tatma çağrısı (2:1-10 vb.). (krşl. Flp. 4:4): “Rab’de her zaman sevinin; yine söylüyorum, sevinin!”.
İnsan yaşamının zahmeti (2:20-24).
Tadını çıkartabilmek bir Tanrı armağanıdır (2:24f; 3:12,22; 5:17; 8:15; 9:7). (bkz. Vaiz 3:13): “Her insanın yiyip içmesi, yaptığı her işle doyuma ulaşması bir Tanrı armağanıdır”.
Zıtlı çiftler karşılaştırılması (Böl. 3), “Her şeyin zamanı var”.
Vaiz 3:11’deki insanların yüreğine sonsuzluk kavramının konulduğu bildirisi.
Konu, yargı ve sonsuzluk (3:17; 11:9; 12:13f).
Tanrı’yı gençlikte aramak konusunda vurgulama (12:1): “Bu yüzden zor günler gelmeden, zevk almıyorum diyeceğin yıllar yaklaşmadan... gençlik günlerinde seni yaratanı anımsa”.
Tanrı’nın Yaratan olarak anılması (Vaiz 12:1).;
Yaşlılığın zengin resimlemelerle açıklanışı (Böl. 12).;
Yazarın kitabın yazılmasında güzel anlatım dili kullanma ve özen gösterme arzusu (12:10).
Özetleme ve yorum anahtarı olarak kitabın sonu: “Her şey duyuldu, sonuç şu: Tanrı’ya saygı göster, buyruklarını yerine getir, çünkü her insanın görevi budur. Tanrı her işi, her gizli şeyi yargılayacaktır, ister iyi ister kötü olsun” (12:13f).